Çocuklarda öfke nöbeti ailelerin yaşamak istemeyeceği durumlardan biri. Aileleri zor durumda bırakan öfke nöbeti çocuklarda 1-3 yaş arasında daha sık görülüyor. Özel Moodist Hastanesi’nden Klinik Psikolog Ayşegül Nezor bu durumun nedenini küçük çocukların sosyal, duygusal ve dil gelişiminin henüz tamamlanmamış olmasından kaynaklandığını belirtiyor.
Öfke nöbetleri 1-3 yaş arası çocuklarda daha yaygındır. Bunun nedeni, küçük çocukların sosyal, duygusal ve dil gelişiminin henüz tamamlamamış olmasıdır. Çocuklar kendileri için bir şeyler yapma arzusu da dahil olmak üzere ihtiyaçlarını ve duygularını her zaman karşı tarafa iletemeyebilirler, bu nedenle hüsrana ve hayal kırıklığına uğrayabilirler. Dolayısıyla öfke nöbetleri, küçük çocukların duygularını ifade etme ve yönetme yollarından biridir ve etraflarında olup bitenleri anlamaya veya değiştirmeye çalıştıkları bir davranım şeklidir.
Daha büyük çocuklar da öfke nöbeti geçirebilir. Bunun nedeni, duygularını ifade etmenin veya yönetmenin güvenli yollarını henüz öğrenmemiş olmaları olabilir.
Çocukların öfke nöbeti yaşamalarının başka olası sebepleri de vardır. Bunlar;
- Mizaç: Bu, çocukların sinir bozucu olaylar veya çevrelerindeki değişiklikler gibi şeylere ne kadar hızlı ve güçlü tepki verdiğini etkiler. Mizaç olarak daha hassas olan çocuklar çevrelerindeki değişiklilere daha fazla tepki verebilir ve daha kolay üzülebilir.
- Stres, Açlık, Yorgunluk ve Aşırı Uyarılma: Bunlar çocukların duygularını ifade etmelerini, yönetmelerini ve sakin kalmalarını zorlaştırabilir.
- Çocukların Baş Edemediği Durumlar: Örneğin, daha büyük bir çocuk oyuncağını elinden alırsa, yürümeye başlayan bir çocuk bu durumla başa çıkmakta zorlanabilir bu da öfke nöbeti geçirmesine sebebiyet verebilir.
- Güçlü Duygular: Endişe, korku, utanç ve öfke çocukların baş etmeleri ve anlamaları için zor duygular olabilir.
- Öz Düzenleme: Duygu ve tepkileri anlama ve yönetme yeteneğidir. Çocuklar yaklaşık 12. aydan itibaren duygu düzenleme becerilerini geliştirmeye başlarlar. Çocuğunuz büyüdükçe, tepkileri daha iyi düzenleyebilir ve üzücü bir şey olduğunda sakinleşebilir.
- Dürtüsellik: Dürtüsellik seviyesinin yüksek olması öfke nöbetine neden olabilir.
- Yanlış Ebeveyn Tutumları: Ebeveynlerin uygunsuz ödül/ceza tutumları, tutarsız yaklaşımları, izin ve yasaklara verilen “evet” ve “hayır” ların ortak olmaması öfke nöbetinin nedenleri arasında gösterilebilir.
Çocuklarda Öfke Nöbeti Belirtileri Nelerdir?
- Çok uzun süren ağlama krizleri
- Bağırarak konuşma, çığlık atma
- Tepinme, kendini yerlere atma
- Vurma, ısırma, tırmalama
- Etrafa veya kendine zarar verme, saldırgan davranışlarda bulunma
- Saç yolma
- Nefes tutma
- Kendini kasma
- Anne baba ile inatlaşma, söylenen şeylerin tam zıttını yapma
Çocuklarda Öfke Nöbeti Sırasında Ne Yapılmalı?
Tipik olarak, bir öfke nöbetine yanıt vermenin en iyi yolu sakin kalmaktır. Yüksek sesle veya öfkeli bir biçimde yanıt verirseniz, çocuğunuz davranışınızı taklit edebilir. Bir çocuğa sakinleşmesi için bağırmanın işleri daha da kötüleştireceğini unutmamak gerekir.
Yeni yürümeye başlayan çocuklar için onlarla zaman geçirmek daha iyi sonuç verebilir. Yakın durun, temas edin, rahatlık sağlayın ve çocukların duygularını anladığınıza dair güvence verin.
Daha büyük çocuklar için 4 sakinleştirici adımı kullanabilirsiniz. Bunlar; duyguyu tanımlayın, duyguyu adlandırın, çocuğunuz sakinleşirken destekleyin ve öfke nöbetini tetikleyen sorunu ele alın.
- İlk olarak çocuğunuzun ve yakındaki diğer kişilerin güvende olduğundan emin olun. Bu, gerekirse çocuğunuzu daha güvenli bir alana götürmek anlamına gelebilir.
- Çocuğunuz güvenli bir yere geldiğinde, ifade ettiği duyguyu sakince kabul edin. Yavaş ve alçak sesle konuşun.
- Sakinleşene kadar çocuğunuzla sessizce kalın. İsterlerse onlara dokunun ya da ihtiyaçları varsa onlara daha fazla fiziksel alan yaratın.
- Çocuğunuzla mantık yürütmeye çalışmayın veya mantıklı davranması konusunda ısrarcı olmayın.
- Taleplere boyun eğmeme konusunda tutarlı olun. Tutarlı olmak çocuğunuzun öfke nöbetlerinin istediklerini elde etme aracı olmadığını göstermesi için önemlidir.
- Çocuğunuzun ihtiyacını gözetin. Bu, çocuğunuza sakinleşmeye veya durmaya hazır olana kadar çığlık atmasına ve bağırmasına izin vermek anlamına gelebilir. Örneğin, ‘istersen daha yüksek sesle bağırabilirsin. Bu büyük bir park ve kimseyi rahatsız etmiyoruz’ gibi ifadelerde bulunabilirsiniz.
- Sakinleştiğinde çocuğunuzu rahatlatın.
- Öfke nöbeti ile başa çıkmak için kendi duygularınızı da nasıl yöneteceğinizi öğrenin.
- Öfke nöbetlerine öfke ile veya gülerek tepki vermeyin.
- Değişimin gerçekleşmesinin zaman alacağını kabul edin.
Çocuklarda Öfke Nöbeti Sonrasında Ne Yapılmalı?
- Çocuğunuzun duygularını anlamasına yardımcı olun. “Oyuncağın kırıldı ve yenisini alamadığın için çok sinirlendin” gibi yansıtmalı ifadeler kullanın.
- Çocuğunuz zor bir durumla başa çıktığında bu durumun nasıl hissettirdiğini anlamasına teşvik edin. Örneğin, “Yaptığın kule düştüğünde öfkelenmeden o kuleyi tekrar inşa ettiğini gördüm. Bu nasıl hissettirdi? Kendini güçlü ve sakin hissettin mi?”
- Çocuğunuz öfke nöbetinden sonra sakinleştiğinde duyguları hakkında konuşun. Örneğin, “O oyuncağı çalışmadığı için mi attın? Başka ne yapabilirdin?”
- Strese karşı olumlu tepkiler modelleyin. Örneğin, “Bu trafiğin bizi geciktirdiğinden endişeleniyorum. Biraz derin nefes alırsam, sakin kalmama yardımcı olur.”
Hangi Durumlarda Uzmandan Yardım Almak Gerekir?
Çocuğunuzun duygu düzenleme becerileri geliştikçe, öfke nöbetleri daha az yaygın hale gelmelidir. Çoğu çocuk yaklaşık 4 yaşından sonra daha az öfke nöbeti geçirmeye başlar. Çocuğunuz kendisine veya başkalarına zarar veriyorsa, öfke nöbetleri sırasında bayılma noktasına gelene kadar nefesini tutuyorsa, ağlama krizleri çok uzun sürüyorsa, öfke nöbetlerinin sıklığı giderek artıyorsa bir ruh sağlığı uzmanından destek almanız faydalı olabilir.
