Uyku Laboratuvarı (Uyku Testleri)

Uyku Laboratuvarı Nedir?

Uyku laboratuvarı, uyku bozukluğu ile başvuran hastanın uyku ile ilgili kaydedilebilir tüm verilerinin bilgisayara sonradan incelenmek üzere kaydedildiği bir merkezdir. Ancak burası laboratuvardan ziyade, konforlu bir otel odası görünümündedir.

Uyku laboratuvarında, bireyin tüm uyku akışı, gece boyunca hem cihaz hem de kamera yoluyla uyanıncaya kadar takip edilerek, kişide bir hastalık olup olmadığı uyku sırasındaki davranışlarına bakılarak tespit edilir. Bu tespit esnasında, hasta hastanede bu özel odada kalır ve gece uykusundayken, “ polisomnografi ” (PSG) denilen uyku testine tabi tutularak, uykusu kayıt altına alınır.

Uyku testinde kullanılan cihaz ile kişinin uyku sırasında beyin aktiviteleri/dalgaları, bacak hareketleri, yatış pozisyonu, solunumu, horlaması, ağız ve burundan gelip giden hava akımı, kalp hızı/ritmi ve oksijen seviyeleri tespit edilir. Bu test sırasında vücuda çeşitli kablolar bağlanır ve bu kablolar da bir bilgisayara takılır, bu şekilde izleme işlemi başlatılır.

Bir uyku laboratuvarı, ev ortamı hassasiyetinde oluşturulmalı, hastanın konforu sağlanmalıdır. Hastanın bütün gece boyunca kalacağı oda sessiz ve yeteri kadar büyük olmalı, tuvalet ve banyo odanın içinde bulunmalıdır. Ayrıca, hastanın uyku düzenini ve yapılan tetkikleri inceleyen teknisyenlerin bulunduğu teknik gözlem odası ile hasta uyku odası arasında, hastanın ihtiyacı olduğunda yardımcı olunabilmesi için yakın bir yerleşim planlanır.

Moodist Hastanesi Uyku Laboratuvarı birimimizde, uzman hekimlerimiz, uyku şikayetleri ve yaşadığı sorunlar hakkında kişi ve yakınları ile konuşarak gerekli tetkikleri, incelemeyi ve muayenesini yapar.

Uyku Laboratuvarına Ne Zaman Başvurmalısınız?

• Uykusuzluk çekiyorsanız, yani gece hiç uyuyamıyorsanız,
• Uykuya dalamama ve uykuyu sürdürememe, gece sık uyanma şikayetiniz varsa,
• Gündüz aşırı uykululuk hali / gündüz uykuya dalma varsa, otururken bile uykuya dalıyorsanız ya da uygunsuz saatlerde uyuyorsanız, (konuşurken, araç kullanırken vs.)
• Aşırı uyuyor ve sabah yataktan kalkmakta zorluk çekiyorsanız,
• Gürültülü horlama probleminiz varsa,
• Uyku Apnesi dediğimiz uyku bozukluğunu düşündüren uykuda nefes kesilmesi yaşıyorsanız,
• Uyku terörü ya da gece terörü adını verdiğimiz, uykuya dalma aşamasında, uyku anında, uykunun çeşitli evrelerinde ve uyanırken ortaya çıkan ani anormal davranış ve algılar varsa. Bağırma, korku, hızlı nefes alıp verme, terleme oluyorsa, istemsiz ve bilinçsiz kas hareket atakları yaşıyorsanız,
• Kötü rüyalar görüyorsanız. Uykuda kabuslar ve yatak ıslatması, konuşması, uyurgezerlik gibi parasomni adıyla bilinen uyku sırasında anormal davranışlar veya hareketler söz konusuysa,
• Uykuda tekrarlayan bacak hareketleriniz varsa. Uyku sırasında, uykuya dalarken ya da uyanırken bacaklarda tarifi pek mümkün olmayan rahatsızlık durumu şeklinde kendini gösteren huzursuz bacak sendromunu düşündürecek şikayetleriniz söz konusuysa. Bacaklarda kaşıntı, bacakların içinden gelen bir ürperti, karıncalanma ya da yanma gibi semptomlarla tarif edilmeye çalışılan bu uyku bozukluğunda, sürekli olarak bacağını hareket ettirme isteği görülüyorsa,
• Uykuda yeme davranışı görülüyorsa

Özel Moodist Hastanesi Uyku Laboratuvarı’ndan destek alabilirsiniz.

Ayrıca nöbet şüphesi olan hastalarda uykunun içinde meydana gelebilen nöbetleri algılamak veya değerlendirmek için uyku testinden yararlanabiliriz.

Uyku Bozuklukları Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Tedavi edilmeyen uyku bozuklukları günlük hayatı giderek zorlaştırarak; sosyal hayatın etkilenmesi, sabah yorgunluğu, sabah baş ağrısı, dikkati toparlamada bozukluk, unutkanlık, işte başarısızlık, trafik kazalarında artış, kalp sorunları, hipertansiyon, sinirlilik, mide yanması, gastroözofageal ve larengofarengeal reflü gibi mide ve bağırsak hastalıkları, obesite, depresyon, cinsel isteksizlik, kan hastalıkları, geceleri idrar sorunları gibi yaşam kalitesini olumsuz etkileyen pek çok rahatsızlığa yol açabilir.

Uyku laboratuvar çalışmaları ile uyku bozukluklarının tanısı konulduktan sonra sorunun şiddetine ve nedenine göre tedavi yöntemi seçilir.

Uyku Laboratuvarı Kapsamında Uygulanan Testler

Uyku laboratuvarında hastalara “polisomnografi” (PSG) adı verilen bir test yöntemi uygulanmaktadır. Polisomnografi (PSG) ile hastanın, uyku esnasında yaşadığı normal ve anormal durumların kayıt altına alınmaktadır. Bir uyku testi sırasında hastanın;

• Ağız ve burundan hava akışı
• Soluk alıp verirken göğüs ve karın hareketleri
• Uykuda solunum durması ve oranı
• Kan basıncı
• EKG aktivitesi (kalp elektrosu)
• Çene kas gerilimi elektrosu
• Kan oksijen düzeyleri
• Beyin dalgaları
• Göz hareketleri
• Kas ve bacaklarda hareket değişikliği
• Kasların elektriksel aktivitesi
• Vücut pozisyonu kayıt edilmektedir

Normal uyku ile bazı hastalıklara dayalı uyku arasındaki değişikliklere ilişkin bilgiler, uyku laboratuvarlarında yapılan incelemelerin sonucunda çıkan raporlar ile saptanır. Uyku laboratuvarındaki polisomnografik kayıtlamalar uyku ile ilgili en temel verileri sağlamaktadır. Polisomnografik incelemeler sırasında pek çok boyutta kayıtlar yapılabilmektedir;

• EEG (beyin elektrosu); Elektroensefalograf aracılığıyla tüm gece uykusu boyunca elektroensefalografik kayıtlamalar yapılarak kişinin uyku uyanıklık dönemleri ve uykunun evreleri belirlenir.
• EOG (göz hareketleri elektrosu); Elektrookülograf aracılığı ile göz hareketleri belirlenebilmektedir.
• EMG; Elektromiyograf ise kaslardan elektromiyografik kayıtların yapılmasına olanak sağlar. Kasların kasılı ya da gevşemiş olduğu dönemler belirlenir.
• Çene EMG (çene kas gerilimi elektromiyografisi)
• Yatış pozisyon kayıtları ile sırtüstü ya da diğer pozisyonlarda uykudaki değişiklikler kaydedilir, soluk alıp verirken göğüs ve karın hareketleri izlenir.
• EKG (kalp grafisi); Kalp ritmi, kalp hızı gibi bulgulara ulaşmak için kullanılır.
• Pulse oksimeter ile kan oksijen seviyesi ölçümü, (Uyku sırasında kanda dolaşan oksijen saturasyonu ölçülebilmektedir. Oksijenin düştüğü dönemler ve bu dönemlerin sayısı, süresi ve derinliği gibi bilgilere ulaşılmasını sağlar).
• Soluk alıp verirken burundan giren hava akımı ölçümü ile nefes alışverişlerin derinliği, düzeni takip edilir, nefes durmaları belirlenir.
• Horlama sesinin kayıtları,
• Bacak EMG (bacak kas kasılmaları elektromiyografisi); bacak hareketleri gibi daha birçok parametre izlenir ve değerlendirilir.

Tüm bu test yöntemleri kullanılarak alınmış olan kayıtlar daha sonrasında incelenerek çeşitli çıkarımlar yapılır. Öncelikle hastanın uyku yapısı değerlendirilir. Uyku evreleri ve mimarisi oluşturulur. Hastanın aldığı oksijen miktarı dikkate alınarak, vücut hakkında birtakım fikirlere sahip olunabilir. Kişinin nefes alıp verme düzeyi, kanda yer alan oksijen miktarı gibi veriler, bu sistem çerçevesinde ortaya çıkarılabilir.

Bunun dışında EKG sonucunda kalp ritmi, hastanın uyku esnasında gerçekleşen bacak hareketleri gibi etmenler de izlenerek, hastanın sağlığı ile ilgili bir yol haritası çizmek de mümkündür. Bu grafikler karşı karşıya getirilerek rahatsızlığa neyin sebebiyet verdiği öğrenilebilir. Örneğin, kişi nefes almada sorun yaşadığı bir anda, kalp atım hızı incelenerek birtakım rahatsızlıkların başlangıcı veya gidişatı hakkında fikir sahibi olunabilir.

Elde edilen tüm bu sonuçlarla hastanın yaşadığı uyku bozukluğu teşhis edilerek uygun tedavi planlaması yapılır.

Uyku Testlerinin Uygulanma Süreçleri

Uyku Merkezinde Testin Yapılması:

• Uyku testlerinin en yaygın tipi, bir özel uyku merkezinde yapılanıdır. Uyku laboratuvarımız randevu sistemi ile çalışmaktadır.
• Normal uyku testi genellikle gece boyunca yapılır. Randevudan 2 saat önce merkezimize gelmelisiniz.
• Uyku testinin yapılacağı gün alkol, uyku ilacı, kahve ve gazlı içeceklerden uzak durmalıdırlar. Uyku testi tamamen doğal yollardan yapılan bir işlemdir. Yani hastaya herhangi bir lokal anestezik ilaç vs. uygulanmaz. Hastanın kendiliğinden uyuması amaçlanır.
• Gece çekim saatinde uyku odasına alınan hastamıza uyku teknisyenimiz tarafından oda ve işlem tanıtıldıktan sonra montaj işlemi uygulanır. Elektrotlar kafanızda saçlı deriye, göz kapaklarının dış kenarına, çene kısmına ve göğüs kısmına takılır. Bu sayede uyku anında beyin dalgaları ve kalp atışları kaydedilir. Parmak ucuna sensörler takılarak, kandaki oksijen miktarı kaydedilir.
• Montaj işlemi bittikten sonra uyku teknisyenimiz hastamıza test hakkında bilgi verir. Bağlantıları kontrol ettikten sonra cihaz başına geçerek gerekli kalibrasyonu tamamlar. Uyanıklık ve uyku halinde elektrotlardan gelen sinyaller kaydeder.
• Hastanın beyin elektrosu (EEG), göz hareketleri elektrosu (EOG), çene kas gerilimi elektrosu (çene EMG), yatış pozisyon kayıtları, soluk alıp veriken burundan giren hava akımı, soluk alıp verirkenki göğüs ve karın hareketleri, kan oksijen seviyesi, kalp grafisi (EKG), bacak kas kasılmaları elektrosu (bacak EMG) kayıt altına alınır.
• Sabah uyku testi işlemi bittikten sonra teknisyen tarafından hastamıza kısa bir bilgilendirme yapılarak taburcu işlemleri tamamlanır.
• Bu kayıtlar daha sonra detaylı incelenerek öncelikle hastanın uyku yapısı, uyku evreleri değerlendirilir. Uyku anındaki solunumu incelenerek, hastanın soluk alıp işleminde anormalliklerin var olup olmadığına (soluk hafiflemesi ya da kesilmesi gibi durumlara) bakılır. Bunun yanı sıra gelişen oksijen seviyesi değişiklikleri, uyanıklık reaksiyonları, kalp atım değişiklikleri, uyku sırasındaki bacak hareketleri tek tek saptanarak işaretlenir.
• Sonraki işlemde bütün bu işlenmiş veriler tekrar bilgisayardan geçirilerek; uyku kalitesi, yeterliliği, uyanıklık periyotları ile bölünüp bölünmediği, uykuda, nefes kesilmeleri ya da hafiflemelerinin var olup olmadığı, varsa sıklığı, süreleri, hangi pozisyonda belirgin olduğu, uykunun hangi evresinde belirgin olduğu, bu sırada ortaya çıkan kan oksijen seviyesi düşüklüğü süre ve derinliği, kalp atımlarındaki değişimlerin uyku evresi ve anormal solunum olayları ile ilişkisi, uykuda bacak hareketlerinin varlığı, varsa sıklığı raporlanarak hastanın uyku sırasında ortaya çıkan ya da uyku ile ilgili hastalığının var olup olmadığı, varsa ciddiyeti ortaya koyulmaktadır.
• Konsey sonrası çıkan uyku testi raporunu almak üzere hastamız bilgilendirilir.
• Uyku laboratuvarında “Ağır Uyku Apne Sendromu” tanısı konulan hastalar, ikinci bir gece CPAP/ BIPAP titrasyonu için tekrar teste tabi tutulmaktadırlar.

Evde Uyku Testi

Bir uyku laboratuvarı yerine ev ortamında da uyku testi yapılabilir. Taşınabilir uyku cihazları Uyku Apnesi teşhisine yardımcı olmak için kullanılmaktadır. Eğitimli bir uyku teknisyeni cihazı kurmak için evinize gelir. Sabah kayıt tamamlandıktan sonra cihaz bağlantıları sökülerek merkezde uyku analizleri yapılır.

Taşınabilir cihaz uygulaması koşulları;

• Bir uyku uzmanının veya deneyimli bir uyku teknisyeninin gözetiminde,
• İlgili doktorunuz sizde tıkayıcı uyku hastalığı (obstrüktif uyku apnesi) olduğunu düşünüyorsa,
• Diğer uyku bozukluklarını düşündüren bir rahatsızlığınız yoksa,
• Kalp hastalığı veya akciğer hastalığı gibi diğer ciddi tıbbi durumlar söz konusu değilse.

Bu koşulların yerine getirildiği durumlarda evde uyku testi planlanır. Uyku testinin yapılacağı gün herhangi bir uyku ilacı alınmaz ve test öncesi alkol veya kafeinli içecekler kesinlikle önerilmez.

Uyku Testine Gelmeden Önce Yapmanız Gerekenler

Uyku testine girmeden önce yapılması gereken birtakım şeyler mevcuttur. Bunları kısaca sıralayacak olursak;

• Hastalar uyku laboratuvarına gelirken otele gider gibi hazırlanarak olağan uyku saatlerinden birkaç saat önce gelmelidirler. Parametrelerin kaydı için kullanılan elektrotların yapıştırılması, ortama alışma için bu süre gerekmektedir.
• Uyku laboratuvarında yapılacak Polisomnografi (PSG) testi için hastalar kendi pijamalarını ve terlik, diş fırçası gibi gerekli olabilecek kişisel eşyalarını getirir. Yatış esnasında özellikle kollu ve bacaklı pijama ile gelinmelidir. Kendinizi evinizde hissetmenizi sağlayacak birtakım eşyaları (yastık, oyuncak gibi) yanınızda getirebilirsiniz. Ancak odalarda uyku hijyenine uygun olunması amacıyla TV seyretmek ve kitap okumak doğru değildir.
• Hasta eğer antidepresan ve sakinleştirici türde ilaçlar kullanıyorsa uyku laboratuvarına gelmeden 1 hafta kadar önce kesmesi tavsiye edilir. Sürekli kullanmanız gereken ilaçları o gün almanız konusunda doktorunuza danışmalısınız. Tedbiren kullandığınız ilaçları yanınızda getirmenizde fayda var. Yine uyku ilacı alıyorsanız 7 gün öncesinden kesmelisiniz.
• Akşam yemeği her zamanki miktarda yiyebilirsiniz. Aşırı yemek yemekten ve yorgunluktan kaçınmalısınız. Testin yapılacağı tarihte gündüz mümkünse uyumayın.
• Uyku testinin yapılacağı gün sigara, alkol, kahve ve gazlı içeceklerden uzak durulmalıdır. Reflüye neden olabilecek portakal, mandalina gibi yiyeceklerden de kaçınılmalıdır.
• Yatış günü özellikle akşamüzeri duş alın ve saçlarınızı yıkayın. Saçınızın temiz olmasına özen gösterin çünkü temiz saç ve saçlı deri elektrotların iyi bağlanabilmesi için önem arz ediyor. Duş sonrası nemlendirici, saç spreyi, jöle ve yağ içeren ürünler kullanmayın.
• Sakal tıraşı olun, özellikle çene bölgenizi traş yaparak temizleyin. Ancak 1 cm’ den uzun sakalınız varsa traş olmanıza gerek yoktur, özel bir yapıştırıcı ile elektrotlar bağlanacaktır. Varsa ojelerinizi ve takma tırnağınızı çıkarın. Göğüs kıllarının ve bacak ön yüzündeki kılların temizlemesinde fayda vardır.
• Hastanın ortama alışması ve bulguları kayıt altına alacak elektrotların yapıştırılması için normal uyku saatinden birkaç saat önce gelmesi gerekmektedir. Uyku testi esnasında yanınızda refakatçi kalmayacaktır. Hastaların yalnız olması ve yakınlarının eşlik etmemesi özellikle istenmektedir.
• Hasta, teknisyen ile birlikte hazırlanır ve uyumak istediğinde yatağa yatırılarak uyuması istenir. Bu işlem tamamen doğal yollardan yapılan bir işlemdir. Yani hastaya herhangi bir lokal anestezik ilaç vb. uygulanmaz. Hastanın kendiliğinden uyuması amaçlanır.
• Uyku teknisyenleri, aynı binadaki başka bir odadan hastayı ve kayıtları izlemeye devam ederler. Hastanın herhangi bir şeye ihtiyacı olduğunda, hareket edebilmesi ve problemlerin giderilmesi için yardımcı olurlar.
• Gece boyunca, izleniyor olmanın ve kabloların etkisiyle, hastalar nispeten sık uyanırlar ve sabahları bazı hastalar hiç uyumadıklarını ifade ederler. Ancak tüm olumsuz şartlarda dahi hastanın uyku verimliliği hakkında yeterli bilgi verecek kadar veri toplanmış olur.
• Uyku testi genellikle standart bir uygulama olmakla birlikte, hastanın şikayetleri doğrultusunda planlanması ve değerlendirilmesi gereken bir tetkiktir. Dolayısı ile test öncesinde hekim hastanın şikayetleri konusunda detaylı olarak bilgilendirilmelidir.
• Uyku testinin sonuçları, deneyimli bir hekim tarafından değerlendirilir ve raporlanır. Bir testin rapor edilmesi 1-2 saat süre alabilir. Rapor sonuçlarına binaen en uygun tedavi yöntemi kolaylıkla saptanabilir. Sonuç olarak uyku testi, ilk başta çekinerek kabul edilen bir test olsa da sonuçlarıyla hastayı şaşırtan ve hekime oldukça fazla veri sağlayan, yaptıran için basit ancak değerlendiren için zahmetli bir testtir.

Bu sayfadaki bilgiler Özel Moodist Hastanesi Medikal Ekibi tarafından hazırlanmıştır.