Çocukların psikolojisini, okula uyum sürecini olumsuz etkileyen akran zorbalığına karşı aileleri uyaran Klinik Psikolog Ayşe Topak, bu süreçte aile ile okulun iletişiminin önemini vurguluyor. Topak akran zorbalığının fiziksel, sözlü, duygusal veya cinsel içerikli olabileceğini belirtiyor.
Akran zorbalığı, genellikle bir veya daha fazla çocuk tarafından diğerine karşı yapılan kasıtlı, tekrarlanan incitici eylemler, sözler veya isim takma, tehdit etme, dışlama gibi diğer davranışlar olarak tanımlanır. Bu olumsuz eylemler mağdurlar tarafından kasıtlı olarak kışkırtılmaz ve bu tür eylemlerin zorbalık olarak tanımlanabilmesi için zorba ile mağdur arasında gerçek veya algılanan bir güç dengesizliği olması gerekir.
Akran zorbalığı fiziksel, sözlü, duygusal veya cinsel içerikli olabilir.
- Fiziksel zorbalık; yumruklama, dürtme, boğma, saç çekme, dövme, ısırma ve aşırı gıdıklamayı içerir.
- Sözlü zorbalık; incitici isim takma, alay etme ve dedikodu gibi eylemleri içerir.
- Duygusal zorbalık; reddetme, korkutma, şantaj, karalama, küçük düşürme, şantaj, ırk, engellilik, etnik köken veya algılanan cinsel yönelim gibi kişisel özelliklerin derecelendirilmesi, arkadaşlıkları manipüle etme, izole etme, dışlama ve akran baskısını içerir.
- Cinsel zorbalık; yukarıda listelenen eylemlerin yanı sıra teşhircilik, röntgencilik, cinsel teklif, cinsel taciz ve gerçek fiziksel temas ve cinsel saldırı içeren istismarın çoğunu içerir.
Akran Zorbalığına Karşı Aileler Neler Yapmalı?
- Mağdur olan bir çocuğa, kendisinde bir sorun olduğunu veya böyle bir muameleyi hak ettiğini iletmemeye dikkat edin. Bir çocuk akranları tarafından istismara maruz kaldığında, çocuğun sosyal becerilerini suçlamak adil değildir. Saygı temel bir haktır, tüm çocuklar nazik ve saygılı muamele görme hakkına sahiptir. Çocuğunuzu kendisinin hatalı olmadığına ve sorunun kaynağının zorbanın davranışı olduğuna ikna edin.
- Çocuğunuz akran zorbalığına maruz kaldıysa okulu aramanız uygun olacaktır. Sorunu ele almak için okul personeli ile iş birliği içinde çalışın. Çocuğunuzun okulda yaşadıkları hakkında okul personeliyle yapacağınız görüşmelerde net olabilmek için olayların kaydını tutun.
- Zorbayla veya ebeveynleriyle konuşmak genellikle önemli olsa da yaklaşımınızda dikkatli olun. Zorbayla doğrudan konuşmak, zorbaya çocuğunuzun zayıf biri olduğu sinyalini verebilir. Zorbanın ebeveynleriyle konuşmak hiçbir işe yaramayabilir çünkü ebeveynlerin çocuğun hayatına dahil olmaması zorbaların ebeveynlerinin tipik bir özelliğidir. Zorbaların ebeveynleri de zorbalıkta yanlış bir şey görmeyebilir ve bunu “kendini savunmak” ile eş tutabilir.
- Çocuğunuza destek verin ancak size bağımlı olmasını teşvik etmeyin. Çocuğunuzu zorluklardan kurtarmak veya işler iyi gitmediğinde sorumluluğu kendiniz üstlenmek çocuğunuza bağımsızlığı öğretmez. Bir çocuk ne kadar çok seçim yapmak zorunda kalırsa, o kadar çok bağımsızlık geliştirir ve bağımsızlık özgüvene katkıda bulunabilir.
- Çocuğunuzu agresif olmaya veya karşılık vermeye teşvik etmeyin. Muhtemelen bunu yapmak onun doğasında yoktur. Bunun yerine, çocuğunuza özgüvenli olmayı öğretin. Bir zorba genellikle tehditlerinin ve gözdağının işe yaradığına dair bir gösterge arar. Gözyaşları ya da kabullenme sadece zorbanın davranışını pekiştirir. Zorbanın istediği gibi tepki vermeyen bir çocuğun kurban olarak seçilmesi olası değildir. Örneğin, çocuklara saldırganlığı kabullenmek yerine mizah ile karşılık vermeleri öğretilebilir.
- Sabırlı olun. Çocuklar arasındaki çatışma büyük olasılıkla bir gecede çözülmeyecektir. Çocuğunuzla birlikte zaman geçirmeye hazırlıklı olun, çocuğunuzu yeni ilgi alanları geliştirmeye veya var olan yetenek ve becerilerini güçlendirmeye teşvik edin, bu onun özsaygısının gelişmesine ve iyileşmesine yardımcı olacaktır. Ayrıca çocuğunuzun yeni arkadaşlıklar geliştirmesine veya mevcut arkadaşlıklarını güçlendirmesine yardımcı olun. Arkadaşlar genellikle zorbalığa karşı tampon görevi görür.
Akran Zorbalığına Karşı Çocuklar Ne Yapmalı?
- Bir yetişkinden acil yardım isteyebilirler.
- Zorbalık olaylarını okul personeline bildirebilirler.
- Zorbalığa maruz kalan çocukları iyileştirici bir yaklaşımla özel olarak destekleyebilirler.
- Gülme, alay etme, söylenti ya da dedikodu yayma davranışlarına katılmayarak zorbalık davranışını onaylamadıklarını ifade edebilirler.
- Tek başına ya da grup halinde sorunlu durumları yatıştırmaya çalışabilirler. Örneğin, zorbayı bir kenara çekip ondan sakinleşmesini isteyebilirler.
Akran Zorbalığını Yapan Çocuk ile Nasıl İletişim Kurulmalı?
Akran zorbalığını yapan çocukla ilk olarak yaptığı davranışın yanlış olduğu ve karşısındaki çocuğu ne kadar etkilediğini konuşmakta fayda vardır. Her çocuk zorba olmaz. Bir çocuğun zorbalığa başvurmasına sebep olan dinamikleri de göz önünde bulundurarak ona karşı da kapsayıcı bir tutum sergilemek önemli olacaktır.
Zorbalığı Yapan ve Zorbalığa Maruz Kalan Arasında İletişim Kurulmalı Mı?
Yetişkinlerin gözetiminde bir iletişim kurdurulabilir. Öncelikle ikisiyle de bireysel görüşmeler yapmakta ve birlikte yapılacak görüşmeye hazırlamakta fayda vardır. İlk amaç zorbaya özür diletmek değildir ancak yaptığı davranışın yanlış ve kırıcı olduğunu ifade edebilmesi zorbalığa maruz kalan çocuk için anlamlı olacaktır.
Okul Rehberlik Servislerinin Bu Durumda Önemi Nedir?
Rehberlik servisleri bu gibi durumları takip ve tespit etmekle görevlidirler. Herhangi bir birime bildirilen zorbalık durumunda olayı araştırmaları gerekmektedir. Maruz kalan çocuğa okul içinde destek olmaları iyi olacaktır. Zorbalığa maruz kalan çocuklar okulda kendilerini güvende hissedecekleri bir alana ihtiyaç duyabilir ve rehberlik servisi bu alan için uygun bir seçenektir.
