Alışveriş Alışkanlığı Nedir?
Alışveriş alışkanlığı bir bağımlılık türü olarak tanımlanmamaktadır. Her ne kadar toplum arasında alışveriş bağımlılığı olarak bilinse de bağımlılıktan farklı bir şekilde ele alınmalıdır.
Alışveriş alışkanlığı; genellikle ihtiyaç dışı, kontrolsüz, aşırı alışveriş yapma arzusu ile maddi imkânları kısıtlıyken dahi yoğun para harcama ile görülen davranışsal bir durum olarak tanımlanmaktadır. Alışveriş alışkanlığında sergilenen bu davranışlarda satın almaktan çok, satın alma davranışından alınan haz ön plandadır. Alışveriş alışkanlığı olan kişi kendini daha iyi hissedebilmek adına genellikle üzgün, mutsuz, gergin olduğunda alışveriş yapma ihtiyacı duyabilir. Alışveriş yaptığında ise kısa sürede rahatlama ve haz ortaya çıkar; ancak alışveriş alışkanlığı sebebiyle kişi uzun vadede suçluluk, utanç, üzüntü gibi olumsuz duygular hissetmeye başlayabilir. Bu olumsuz duygulardan kaçınmak için de kişi tekrar alışveriş yapma ihtiyacı hisseder ve bu kısır döngü yaşam boyu devam eder.
Alışveriş Alışkanlığının Oluşmasına Neden Olabilecek Risk Faktörleri Nelerdir?
Günümüzde özellikle sosyal medya kullanımının diğer davranışsal sorunlar gibi alışveriş alışkanlığını da tetikleyen bir risk faktörü olduğundan bahsedilebilir. Bir diğer faktör olarak ise kişilik özelliklerinin bu davranışa eğilimi arttırması mümkün olabilir. Üçüncü olarak ise kişinin sahip olduğu dürtüsellik, depresyon, yeme bozukluğu gibi psikolojik durumların rol oynadığı söylenebilmektedir. Bu ve buna benzer biyopsikososyal faktörler kişiden kişiye değişiklik göstererek alışveriş alışkanlığına sebep olabilir.
Kişinin Alışveriş Alışkanlığı Olduğu Nasıl Anlaşılır?
Kişinin alışveriş yapmayı sevmesi ile alışveriş alışkanlığı olması durumu birbirinden farklıdır. Alışveriş alışkanlığından farklı olarak, alışveriş yapmayı seven kişi ihtiyaçlarına yönelik mağazaları dolaşır, bütçesine uygun ürünler satın alır ve maddi imkânlarını dikkate alır. Eğer kişinin yaptığı alışveriş var olan ihtiyaçlarını aşıyor, kısıtlı imkânları zorluyor, ilişkilerini, ekonomik durumunu, genel sosyal yaşamını ve işlevselliğini bozuyorsa alışveriş alışkanlığından söz etmek mümkündür. Alışveriş alışkanlığı olan kişi çoğu zaman aldığı bunca şeyin birçoğunu kullanmasa dahi iade etmekten kaçınır, alma konusunda kendine engel olamaz. Alışveriş alışkanlığı olan kişi aldıklarını diğerlerinden saklayabilir, ciddi borçların altına girebilir ve zihinleri çoğunlukla alışveriş yapma fikri ile meşgul olur ve alışveriş yapamadığında bir huzursuzluk, eksiklik hisseder.
Alışveriş Alışkanlığının Yol Açtığı Sorunlar Nelerdir?
Alışveriş alışkanlığı da diğer tüm davranışsal sorunlar gibi hayatın birçok alanında olumsuz sonuçlara yol açmaktadır. Alışveriş alışkanlığı olan kişinin sosyal ilişkileri, çoğunlukla ebeveyn veya partnerleri ile olan ilişkileri hatta zaman zaman arkadaşlık ilişkileri ciddi hasar görebilir. Kişinin alışveriş alışkanlığı sebebi ile gizli gizli alışveriş yapması, yüksek miktarlarda paralar harcaması, etrafına bildirmediği borçlara sahip olması, yalan söylemeye başlaması gibi davranış değişikliklerine yol açabilir. Bir bütün olarak değerlendirildiğinde alışveriş alışkanlığı olan kişilerde birçok alanda yoğun işlevsellik kaybı görülebilir.
Alışveriş Alışkanlığı ile Birlikte En Sık Görülen Psikolojik Sorunlar Nelerdir?
Depresyon ve anksiyete alışveriş alışkanlığıyla beraber en sık görülen psikiyatrik sorunlardır. Bunun yanında alışveriş bağımlısı olan kişi onaylanma ve beğenilme ihtiyacı duyabilir, psikolojik olarak doyum arıyor, kendini yeterli ve değerli hissetmek istiyor veya öz güvenini arttırmaya çalışıyor olabilir. Bunlar sıklıkla karşılaşılan faktörler olabileceği gibi kişinin bireysel olarak bu davranış değişikliğini yaşamasının sebebi uzmanlar tarafından araştırılmalıdır.
Moodist’te Alışveriş Alışkanlığı Nasıl Tedavi Edilir?
Kişinin birçok faktörden alışveriş alışkanlığı ortaya çıkabilir. Hangi faktörlerden dolayı alışkanlığın ortaya çıktığının anlaşılması önemlidir. Hangisinin önce başladığı ve hayatı en çok etkilediği önceliklendirilerek tedaviye başlanır. Sıra alışveriş alışkanlığıyla çalışmaya geldiğinde ise kişiyi alışverişe iten duygusal, davranışsal ve bilişsel faktörleri belirleme, harcama planı doğrultusunda yaşamı yeniden yapılandırma ve yüksek risk içeren durumlarla başa çıkma çalışmaları yürütmek tedavinin temel hedefleridir.
Alışveriş alışkanlığı tedavisinde duyguları tanıma, alışveriş üzerinden var etmeye çalışılan kimliği ayrıştırma, kişinin onaylanma ihtiyacını, beslenme alanlarını, değerli ve yeterli hissedebileceği alanlar yaratabilmeyi öğrenmek çalışılması gereken önemli başlıklardandır.
Yakınında Alışveriş Alışkanlığı Olanlara Yönelik Bilgilendirmeler
Alışveriş alışkanlığıyla mücadele etmeye çalışan bir yakınınız varsa, bunun da bir hastalık olduğunu bilerek ve kişinin bunu kontrol edemediğini bilerek yaklaşmak tedavi motivasyonu açısından önem teşkil etmektedir. Kişiye alışveriş yaptı diye kızmak, bununla ilgili çatışmaları arttırmak, kişiye güvensiz yaklaşmak alışveriş bağımlısı olan kişinin baş etmekte zorlandığı duyguları yoğunlaştırarak döngünün tekrarına ve uzamasına sebep olabilir.
Bu sayfadaki bilgiler Özel Moodist Hastanesi Medikal Ekibi tarafından hazırlanmıştır.
