Nostalji yapmak ruhsal ve fiziksel sağlığımız üzerinde etkiler yaratabiliyor. Klinik Psikolog Gökşin Aköz zaman zaman nostalji yapmanın demans, alzheimer gibi hafıza temelli hastalıklara yakalanmayı azalttığını belirtiyor. Ancak Aköz, takıntılı bir biçimde geçmişe takılı kalmanın da ciddi patolojik problemlere, depresif ruh haline, yas duygusuna ve yetersizlik hissine neden olabileceğine dikkat çekiyor.
Nostalji sözcüğünün kökeni geri dönmek ve acı kelimelerinin birleşmesine dayanıyor. Yani yeniden yaşanması mümkün olmayan, geçmişe dair acı tatlı olaylar. Acıdır çünkü kişi bir daha eski günlere dönemeyeceğini bilir. Kişi burada hem yaşadığı olayların yeniden canlanmasını sağlar hem de geçmişe dair özlem duyar. Deneyimler, bilgiler, duygular hep iç içedir. Bir olay yaşadığımızda o olayı hatırlayamasak bile o olayın bize yaşattığı duyguyu yıllar sonra bile hatırlayabiliriz. Örneğin, koku alma duyusu en güçlü duyudur. Burnunuza gelen parfüm kokusu ve orada geçirilen birkaç dakikalık sürede bu parfümü kullandığını hatırladığınız bir kişiyle ilişkili anılar o an akla gelir ve bu kişiye karşı olumlu ya da olumsuz nostalji yapmış olunur.
Nostalji Yapmak Psikolojiyi Nasıl Etkiliyor?
Geçmişte kişi ne yaşadığını ne olduğunu bilir ancak gelecek belirsiz, dipsiz bir kuyu gibi olduğundan kişiye korkutucu ve çok büyük gelebilir. Nostalji yapmak fiziksel olarak bir tebessüm oluyorken psikolojik olarak ise pozitif duygularımızı güçlendirmemizi, hayatı anlamlı kılmamızı ve geleceğe dair pozitif bakmanızı sağlar.
Nostalji yapmak geçmişte yaşanan zorluklar ve mücadeleler karşısında kişiye kendini daha güçlü hissettirebilir, yaşanılan duyguların paylaşılmasında ve kişilerarası etkileşimde katkıda bulunabilir. Ayrıca araştırmalara göre sık bir şekilde nostalji yapmak demans, alzheimer gibi hafıza temelli hastalıklara yakalanmayı azaltır. Ancak takıntılı bir biçimde geçmişe takılı kalmak da yine ciddi patolojik problemlere, yas duygusuna, depresif ruh haline ve yetersizlik hissinin ortaya çıkmasına yol açabilmektedir.
2013 yılında yapılan bir araştırmaya göre geçmişe özlem duyan insanlar gelecekleri hakkında iyimser bir tutum içerisine girebilmektedir. Nostalji kavramının geçmiş ve geleceğiniz arasındaki bağlantısı, hayatınızın anlamlı bir süreklilik içinde olduğu algısını yaratıyor. Dr. Sedikides ve meslektaşlarının yürüttüğü bir dizi deney, nostaljik hissetmenin iyi yanlarının daha ağır bastığını gösteriyor. Mesela bu deneylerden birinde Southampton’daki araştırmacılar, insanlara ölümcül bir felaket üzerine okumalar yaptırarak ve aynı zamanda kendilerinin olağanüstü bir şekilde yalnız oldukları sonucu çıkaran bir kişilik testi uygulayarak önce onları ajite ediyorlar. Bu uygulamalar sonucunda kendilerini daha da endişeli ve depresif hisseden insanların nostaljiye daha fazla sarıldığı, geçmişi daha fazla hatırladığı görülüyor. Bu nostaljiye sarılma sonucunda insanların gittikçe daha az depresif hissettiği sonucuna varılıyor. Böylelikle nostaljik hissetmenin, geçmişe özlem duymanın bir savunma mekanizması olduğu tespit ediliyor.
Sonuç olarak bazı durumlarda nostalji kurmak yararlıdır, kişinin ruhunu iyileştirir desek de yoğun veya takıntılı bir şekilde nostalji yapmak da bir o kadar zararlıdır. Bu durum kişi için hem takıntı halini alabilir hem daha depresif bir ruh haline bürünmesine hem de travma, yas gibi süreçlerin özlemine yol açması yönünden negatif olarak değerlendirebiliriz çünkü burada kişi baş etme konusunda zorlanıyor olabilmektedir. Nostalji için geçmişe özlem de demiştik. Bu özlemin sıklığı sağlıklı bir düzeyde kaldığı sürece faydalıdır. Bu özlem de aslında geçmişimize karşı duyduğumuz güçlü bir duygudur. Bununla beraber yaşadığımız olaylarla bağlantı kurabildiğimiz kaynağımızdır. Yani nostalji yapmanın hem pozitif hem de negatif yönleri vardır diyebiliriz.
