EEG Testi (Elektroensefalografi)

EEG Testi Nedir?

Elektroensefalografi (EEG) beyindeki anlık elektriksel aktivitelerin vücuda herhangi bir girişimsel işlem olmaksızın elektrotlar yardımıyla kaydedildiği nörolojik bir testtir. Bilgisayarlı tomografi (BT) ya da manyetik rezonans inceleme (MRI) ile gözlenen beynin yapısal özelliklerinden farklı olarak EEG ile beynin, o anki fonksiyonel durumu incelenmektedir. Bu sayede yapısal görüntüleme yöntemlerinde herhangi bir patolojik bulgu olmasa dahi klinik tabloların oluştuğu durumlarda EEG testi kullanılmaktadır. Farklı bir deyişle kişinin MR ya da BT sonucu normal olsa dahi EEG testi yapılması istenebilir.

Beyinde bulunan elektriksel aktivite, hücrelerdeki biyokimyasal tepkimelere bağlı oluşan elektrik yükünün sonucunda oluşmaktadır. Merkezi sinir sisteminde yer alan nöronların birbirleriyle bağlantı yaptığı noktalarda hücre içi ve dışında bulunan sodyum, klor, potasyum gibi iyon ve moleküllerin elektriksel yük farklılıkları nedeniyle yer değiştirmesi sonucu elektriksel aktivite oluşur. Bu bağlantı noktalarının çok fazla sayıda olması nedeniyle elektriksel aktivitenin ölçümü için moleküler ölçümlere gerek duyulmaz. Bunun yerine elektriksel aktivite, elektrotlar aracılığıyla ölçülür.

EEG testi bu sayede elektriksel aktivitenin ölçülmesinde doğru sonuçlar vermektedir. Normalde, EEG testi uyanıklık ve istirahat halinde ritmik bir aktivite oluştuğunu gösterir. Epileptik aktivitede ise normalde senkronize olarak uyarılan hücrelerin elektrik akımları arasında, kaymalar görülür. Beyin hücrelerindeki aktivitelerin çok fazla sayıda ve hızlı olması sonucu EEG testinde diken-dalga aktivitesi oluşmakta ve anormal ritimler gözlenmektedir. EEG testi yardımı ile beyin elektriksel aktivitesini gösteren dalgalar, bazı hastalıkların teşhisinin konulmasında hekime yardımcı olmaktadır.

EEG Neden Çekilir?

EEG, beynin normal ya da anormal elektriksel aktivitesini göstermektedir. Normal bir bireyde beyin dalgaları, saniyede otuz adede kadar oluşabilmektedir. Ancak epilepsi gibi beyin aktivitesini etkileyen durumların oluşması hâlinde EEG testinde, diken ve keskin dalga gibi anormal değişiklikler görülebilmektedir. Klinik muayenede epilepsi hastalığından şüphelenilmesi, EEG testi planlanmasının en sık nedenlerinden birisidir. EEG, epilepsi hastalığının tespit edilmesinde ve epilepsi hastalarında nöbet tipinin belirlenmesinde kullanılmaktadır. EEG sonucuna göre tanı konulmakta ve gerekli görülen durumlarda epileptik atakların engellenmesi için tedavinin planlanması yapılmaktadır.Epileptik nöbet tipinin fokal (beynin belli bölgesinde sınırlı) ya da jeneralize (yaygın) olup olmadığının belirlenmesinde de EEG testi sonucunda çıkan bulgular kullanılmaktadır. Epilepsi nöbetlerinin belirlenmesinde de kullanılan EEG testi, nöbetin idiyopatik (nedeninin bilinmediği) mi yoksa semptomatik (belli bir nedene bağlı oluşan) mi olduğunun anlaşılmasına yardımcı olur. Özellikle hastanın geçmişinde, dışarıdan gözlenmemiş bir bayılma hikayesi mevcutsa EEG testi epileptik nöbet tipinin saptanmasında fayda sağlayabilir (1).dışarıdan gözlenmemiş bir bayılma hikayesi mevcutsa EEG testi epileptik nöbet tipinin saptanmasında fayda sağlayabilir (1).dışarıdan gözlenmemiş bir bayılma hikayesi mevcutsa EEG testi epileptik nöbet tipinin saptanmasında fayda sağlayabilir (1).

Epilepsi dışında diğer bazı durumlarda da EEG testinden faydalanılmaktadır. Bu rahatsızlıkların bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:

• Uyku bozuklukları (Narkolepsi gibi),
• Kafa yaralanmaları,
• Beyin enfeksiyonları,
• Beyin içi kanama,
• Alzheimer hastalığı,
• Beyin dokusunun bozulması (Dejeneratif beyin hastalıkları),
• Beyin dokusunu etkileyen metabolik ya da hormonal durumlar,
• Santral sinir sistemini etkileyen bazı hastalıklar,
• İnme,
• Beyin tümörü.

Bu durumların dışında özellikle yoğun bakımda yatan ve tıbbi cihazlara bağlı yaşayan komadaki hastaların beyin ölümünün gerçekleşip gerçekleşmediğinin anlaşılmasında da EEG testinden yararlanılmaktadır (2).

Uykuda EEG Çekimi Nedir?

Uykuda EEG çekimi, beynin elektriksel aktivitesinin hem uyanıkken hem de uyurken kaydedilmesi ile yapılmaktadır. EEG cihazının elektrotları (küçük diskler) kafa derisi üzerine yerleştirilerek beyin aktivitesi kaydedilmektedir. EEG çekimi sırasında kayıt alınırken bir noktada kişiden derin nefes alınması ya da parlak yanıp sönen ışıklara bakması istenmektedir. Bu sayede beyin dalgalarının aktive edilmesi sağlanmaktadır. Test genellikle iki saate yakın sürebilmektedir. Teşhisin doğru konulması için EEG testi sırasında video kaydı da yapılabilmektedir. Uykuda EEG testi iki şekilde yapılabilmektedir.

Uyku yoksunluğu ile yapılan EEG çekimi öncesinde kişinin testten önceki gece uyumaması ya da az uyuyarak çekime gelmesi gerekmektedir. Kişinin test öncesi uyuyabileceği maksimum sürenin ne kadar olacağı bilgisi EEG randevusu alınırken verilmektedir.

Doğal uyku sırasında yapılan EEG testinde ise kişinin çekim öncesi uykudan yoksun kalması gerekmemektedir. Kişinin doğal bir şekilde uykuya dalmasına izin verilerek EEG çekimi gerçekleştirilmektedir.

Uykuda yapılan EEG testi, hekimin tanı koymasında yardımcı olmakta ve herhangi bir sorun olması durumunda uygun tedavinin belirlenmesinde fayda sağlamaktadır.

EEG Sonuçları Nasıl Değerlendirilir?

EEG sonuçlarının değerlendirilmesinde öncelikle beynin elektriksel aktivitesinin normal olduğu kısmı incelenmektedir. Normal temel aktivite; yaş, uyku veya uyanıklık durumu, açlık gibi birçok fizyolojik duruma göre farklılık gösterebilmektedir. Mesela altı aylık bir bebekte normal sayılan EEG dalgalarının 6 yaşında bir çocuğun testinde görülmesi bazı hastalıkların habercisi olabilmektedir. Aynı şekilde derin uykuda çekilen EEG testindeki dalgalar ile aynı kişinin uyanık çekilen EEG’sinde görülen dalgaların aynı olması da ciddi nörolojik hastalıkları düşündürebilir. Bu yüzden EEG yorumlanması sırasında fizyolojik faktörler de göz önünde bulundurulmaktadır. EEG testinde elektrotların beynin yarım kürelerini gösterecek şekilde sağ ve sola paralel şekilde yerleştirilmesi sayesinde beyin yarım küreleri karşılaştırılmaktadır. Test çekilmeden önce bireyin kullandığı ilaçlar ve daha önceden geçirdiği hastalıkları ile birlikte kronik hastalıkları da kontrol edilmektedir. Bazı ilaçlar ve hastalıklar EEG üzerinde belirgin etki oluşturabildiği için bu bilgilerin doğru verilmesi önem arz etmektedir. Bunlara ek olarak epilepsi hastalarında yapılan EEG çekimlerinde epileptik nöbet ile EEG çekimi arasındaki süre bazı bulguların değerlendirilmesi açısından önemlidir. Ayrıca EEG testinin sonucunun değerlendirmesi nöroloji uzmanları tarafından yapılmalıdır. Bu sayede doğru teşhis konulması ya da konulan tanının doğrulanması mümkün olmaktadır.

Beyin elektriksel aktiviteleri temelde dört farklı dalga tipine sahiptir. Alfa dalgaları 8-12 Hz frekansına sahiptir ve normalde erişkinlerde uyanık ve gözler kapalıyken görülmektedir. 13-25 Hz hızında olan beta dalgaları frontal ve santral bölgelerde belirgindir. Amplitüd yüksekliği genellikle yatıştırıcı ilaç veya uyku ilacı kullanımı sonrası görülmektedir. Daha düşük frekansa sahip teta (4-7 Hz) ve delta (1-3 Hz) dalgaları ise genellikle patolojik bir sebebe bağlı oluşmaktadır.

EEG Testi Riskli Midir?

EEG testi uzun yıllardan beri uygulanmaktadır ve tanıya yardımcı güvenli bir testtir. Elektrotlar ile beyin aktivitesi kaydedilerek yapılan testte genellikle herhangi bir rahatsızlık oluşmamaktadır. Elektrotlar herhangi bir risk oluşturmamakla birlikte sadece beyin fiziksel aktivitesini ölçmekte ve elektrik çarpılması gibi riskler bulundurmamaktadır. Çok nadir durumlarda nöbet bozukluğu olan kişilerde EEG çekimi esnasında nöbet gözlenebilmektedir. Bu durum genellikle testin bir parçası olan yanıp sönen ışıklara bakarken ya da derin nefes alıp verirken gerçekleşmektedir. Ancak nöbet oluşması sırasında EEG çekimini gerçekleştiren sağlık personeli hızlı bir şekilde müdahalede bulunmakta ve bu yüzden oluşan nöbet, hasta için riskli olmamaktadır. EEG testi yapılan kişinin özel tıbbi durumuna bağlı olarak başka riskler de oluşabilmektedir. Bu yüzden test öncesi endişesi olan bireylerin hekimlerini ve EEG testini gerçekleştirecek sağlık çalışanlarını bilgilendirmesi gerekmektedir (4).

EEG testi sırasında sadece saç derisine yapıştırılan elektrotlar kullanılmakta ve beynin elektriksel aktivitesinin ölçümü sırasında girişimsel yöntemler kullanılmamaktadır. Bu yüzden enfeksiyon ve kanama gibi riskler bulunmamaktadır.

EEG Testi Çekimine Gelirken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

• EEG testi için randevu aldıktan sonra çekime gelmeden önce dikkat edilmesi gereken durumlardan birisi açlığa bağlı kan şekerinde görülen düşmedir. Bu durum EEG testini etkileyebileceği için testin çekiminden yaklaşık bir buçuk saat önce kan şekerinin düştüğü durumlara hazırlık amacıyla yiyecek getirilmesi önerilmektedir. Özellikle uykuda EEG testi çekiminde tokluk, uykuya yardımcı olması sebebiyle önemlidir. Bu yüzden testten önceki gün vücut aç bırakılmamalı ve oruç tutulmamalıdır.
• Kafa derisine yerleştirilen elektrotların beyin aktivitesini daha iyi kaydedebilmesi için saçların temizlenmesi ve yağlı saç ile teste gelinmemesi gereklidir. Ayrıca saç spreyi, jöle gibi saç üzerinde kalacak kozmetik ürünlerin kullanılmaması tavsiye edilmektedir.
• Özellikle uyku yoksunluğu oluşturularak EEG testi çekilecekse uyanık kalmak için kahve veya diğer kafein içeren içeceklerin tüketilmesinden uzak durulmalıdır. Kafein beyin dalga aktivitesini etkilemekte ve EEG testinin sonucunun yanlış yorumlanmasına neden olabilmektedir.
• Hekim aksini belirtmedikçe EEG testi öncesi düzenli kullanılan ilaçlara devam edilmesi ve teste gelirken kullanılan ilaçların listesi getirilmelidir.
• Test sırasında bozulan saçın düzeltilmesi için tarak ya da fırça getirilmesi önerilmektedir.
• Özellikle uykuda EEG testi çekilmesi planlanıyorsa test sonrası eve ulaşıma yardımcı olması amacıyla çekime refakatçi ile gelinmesi tavsiye edilmektedir.
• Test öncesinde endişe olması durumunda mutlaka hekime danışılmalı ve endişenin giderilmesi konusunda destek alınmalıdır.
• Uykuda EEG testi çekilmesi planlanıyorsa çekimden önceki gece hekimin önerdiği uyku süresine dikkat edilmesi gereklidir (3, 4).

Bu sayfadaki bilgiler Özel Moodist Hastanesi Medikal Ekibi tarafından hazırlanmıştır.