İçindekiler
Çocuklarda ve Ergenlerde Uyku Bozukluğu Nedir?
Çocuklarda bebeklikten ergenlik döneminde kadar çeşitli uyku problemleriyle karşılaşılabilmektedir. Çocuklarda ve Ergenlerde Uyku Bozukluğu ile ilgili sorunlar, uyku düzeni, uykuya dalma güçlükleri, uyku sırasında ve uyanma esnasında ortaya çıkan sorunlar olarak sınıflandırılabilir.
Çocukların yaklaşık %20-30’unda uyku problemlerine rastlanılmaktadır.
Uyku problemleri çocuğun yaşı ve gelişimsel dönemine göre değişkenlik gösterir.
Bebeklik döneminde günün çok büyük bir kısmı uykuyla geçmektedir, Bir yaşına kadar günde toplam 14-15 saat uyuyan bebeklerin uyku ihtiyacı giderek azalır, okul öncesi dönemde 11 saate, 10-11 yaşla birlikte 10 saate, ergenlik döneminde 9 saate iner.
Çocuklarda uyku alışkanlıkları ve uyku problemleri; kültürel faktörler, ebeveyn beklentileri, davranışları ve tolerans düzeyi ile büyük oranda ilişkili bulunmuştur.
Çocuklarda ve Ergenlerde Uyku Bozukluğu Türleri Nelerdir?
DSM-5’te (Psikiyatrik hastalıkların Tanısal Sınıflandırma El Kitabı) uyku bozuklukları;
- Uykusuzluk (İnsomnia) bozukluğu
- Aşırı uykululuk (Hipersomnolans) bozukluğu
- Narkolepsi
- Solunumla ilişkili uyku bozuklukları
- Obstruktif Uyku Apne-Hipopne
- Santral Uyku Apne
- Uyku ile ilişkili hipoventilasyon
- 24 saatlik düzenle ilgili uyku-uyanıklık bozuklukları
- Parasomnialar
- NREM uyku bozukluğu
- Karabasan-kabus bozukluğu
- REM uyku davranış bozukluğu
- Huzursuz bacaklar sendromu
- Madde/İlaç ile ilişkili uyku bozukluğu şeklinde sınıflandırılmıştır.
Uyku Bozuklukları ICSD-3 Uyku bozukluklarının uluslararası sınıflaması;
DSM-5’e ek olarak çocuklara özgü bir tanı şeklinde Çocukluk Çağı Davranışsal Uykusuzluğu’nu tanımlamıştır.
- Uyku başlangıç ilişkisi tipi
- Sınır koyma tipi
- Bileşik tip
Çocuklarda ve Ergenlerde Uyku Bozukluğu Neden Kaynaklanır?
Çocuk ve Ergenlerde uyku bozukluğunun gelişmesi ve sürdürülmesinde; çocuk, ebeveyn, aile ve çevre ile ilgili pek çok faktörün etkileşim içinde olduğu bilinmektedir. Tıbbi problemler, çocuk ve aileye ait yaşam olayları, bağlanma ve mizaçla ilgili özellikler, uyku düzenini bozan psikiyatrik bozukluklar, çevresel faktörler ve günlük rutin oluşturma ile ilgili sorunlar, genetik faktörler uyku bozukluklarının oluşmasında etkili olabilmektedir.
Duygudurum Bozuklukları, Kaygı Bozuklukları, Obsesif Kompulsif Bozukluk, Otizm Spektrum Bozukluğu, Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Çocuk ve Ergenlerde uyku bozukluğunun gelişmesine neden olabilecek psikiyatrik bozukluklardır.
Çocuklarda ve Ergenlerde Uyku Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Çocuklarda ve Ergenlerde Uyku Bozukluğunun türüne göre belirtiler değişiklik göstermektedir. Uykuya dalmada güçlükler, sık uyanma, uyanma sonrası yeniden uyuyamamayı içeren sabah erken uyanma, gündüz aşırı uyuklama, ani uykuya dalmalar, uyurgezerlik, uykudan çığlık atarak-ağlayarak uyanma, uyanıklığa geçememe, uyku apnesi denen kısa süreli solunum durmaları, huzursuz bacak gibi belirtilerle ortaya çıkabilmektedir.
Çocuklarda ve Ergenlerde Uyku Bozukluğu Tanısı Nasıl Konulur?
Uyku bozukluklarının tanılanmasında aşağıdaki değerlendirmeler yapılır;
- Uyku alışkanlığı, uyku hijyeni, uyku programı ve uyuma ortamının değerlendirilmesi
- Uyku günlüğü tutma
- Tıbbi inceleme
- Komorbid psikiyatrik bozuklukların değerlendirilmesi
- Uyku ile ilgili parametreleri değerlendiren ölçekler,
- Gerektiğinde polisomnografi, aktigrafi gibi tetkiklerin kullanılması
Özel Moodist Hastanesinde Çocuklarda ve Ergenlerde Uyku Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?
Çocuklarda ve Ergenlerde Uyku Bozuklukları tedavi edilebilir bir sağlık sorunudur. Tedaviye erken başlanması ve düzenli aralıklarla takibinin sağlanması tedaviden alınan verimi artırır.
Çocuk ve Ergenlerde Moodist’te kullanılan tedavi yöntemleri ve destekleyici yaklaşımlar şunları kapsar:
- Psikometrik Testler
- Altta yatan psikiyatrik duruma yönelik psikoterapiler
- Gerektiğinde ilaç tedavisi
- Uyku rutinin oluşturulması;
- Uyku eğitimi
- Olumlu gündüz ve yatma zamanı rutinleri ve uyku hijyeni
- Uyku saatlerinin düzenlenmesi
- Kademeli söndürme teknikleri
- Uyku kısıtlaması
- Gevşeme
- Uyaran kontrolü
- Uykusuzluk için bilişsel davranışçı terapi
Çocuklarda ve Ergenlerde Uyku Bozukluğu Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Çocuklarda ve Ergenlerde uyku bozuklukları tedavi edilmediği takdirde aşağıdaki sorunlara neden olabilmektedir;
- Düşük okul başarısı, konsantrasyon ve dikkat problemleri
- Duygulanımda iniş çıkışlar
- Büyüme hormonunda yetersiz salgılanma ve büyüme sorunları
- Kilo alımı ve obezite
- Altta yatan psikiyatrik bozukluğun derinleşmesi
- Ergenlere alkol madde kullanımında artma
- Kasıtsız yaralanma ve ölüm riskinde artış
Çocuklarda ve Ergenlerde Uyku Bozukluğu ile Başa Çıkmak İçin Ne Yapılabilir?
Çocuk ve ergenlerde uyku problemleriyle başa çıkmak için uyku rutini oluşturmak ve uyku hijyenine dikkat etmek gereklidir. Sağlıklı bir uyku için aşağıdaki öneriler dikkate alınmalıdır;
- Sabah ve akşam hep aynı saatlerde yatıp uyanma
- Sabah kalkınca gün ışığı almalı (20 dakika kadar)
- Gündüz uyuklamalarından kaçınma
- Yatak odası ısı, ses, ışık yönünden izole olmalı
- Yatmadan önceki hazırlıklar aynı düzen içinde sürdürülmeli
- Farklı yerlerde yatmamaya özen göstermeli
- Yatak odası sadece uyumak için kullanılmalı
- Yatak, uyumak için uygun yapıda olmalı
- Düzenli egzersiz yapmalı (akşam saat 6’dan önce)
- Yatmadan önce ılık duş yapılabilir
- Sigara, alkol, kafeinden uzak kalmalı (sabah saat 10 da kahve içilebilir)
- Aç ya da tok yatmamalı (son yemek yatmadan 2 saat önce yenmiş olmalı)
- Gastroözofageal reflü varsa yastık yüksek olmalı
- Uyku öncesi en az 1 saat önceden teknolojik aletleri kullanmayı bırakılmalı
Uyku Bozukluğu Olan Çocukların Anne ve Babalarına Öneriler
Anne ve babaların çocuk ve ergenlerde görülen her türlü uyku problemini dikkate almaları gerekmektedir. Bebeklik döneminde uykunun düzene girmesi bir zaman alsa da bazen uzun süren, çocuğun ve ailenin hayat kalitesini ciddi derecede bozacak seviyelere ulaşabilen uyku sorunları ortaya çıkabilmektedir. Anne ve babalar uyku problemlerinin altında yatan biyolojik ve psikolojik sebeplerin araştırılması için mutlaka bir uzmandan yardım talep etmelidir.
Bebeklik döneminde; uyku problemlerinin önüne geçebilmek için bebeğin yaklaşık 3-4 aylıktan başlayarak uykulu ancak uyanık bir biçimde yatağa konulması, beslenme ile uyku arasına bir zaman dilimi konulması, yeterli uyku sağlayacak biçimde ayarlanmış yatma zamanı ve düzenli uyku alışkanlığının kazandırılması, yaklaşık 20-45 dk süren pijama giydirme, banyo yaptırma, masal okuma ve şarkı söyleme gibi 3-4 sakinleştirici etkinliği içeren yatma zamanı rutinleri oluşturma, 3-3,5 yaşına kadar gündüz uykusuna devam etme, gece boyunca çocuğun kolayca ulaşabileceği battaniye, oyuncak bebek ya da peluş hayvan gibi bir geçiş nesnesi kullanma gibi durumlara dikkat etmek önemlidir.
Daha büyük yaş grubundaki çocuklarda;
- Uyku başlangıcı sırasında ebeveyn yönetimi, yatma zamanı rutinleri oluşturma, uygun bir uyku çizelgesi geliştirme
- Anne -babanın yatma zamanında çocuğun ihtiyacı olan sınırları koyması
- Anne ve babanın birbirleriyle tutarlı olması
- Anne ve babaların bebeklikten itibaren çocuğu ayrı odada uyumaya teşvik etmeleri, yatağında kendisinin uykuya geçmesini sağlamaları, gece uyandığında tekrar yatağına geri götürmeleri, çocuğun yatağında beraber uykuya dalmamaya dikkat etmeleri önemlidir.
- Uyku öncesi evdeki hareketliliğin azaltılması
- Uyurgezerlik gibi durumlarda çocuğun güvenliğinin sağlanması
- Kaygı söz konusuysa anne ya da babanın yatağın dışında oturarak beklemesi, uygun aydınlatma, ışık miktarı ayarlanabilen sistemler (her gece ışığı daha karanlık hale getirmek) kullanması anne ve babaların dikkat etmesi gereken durumlardır.
Bu sayfadaki bilgiler Özel Moodist Hastanesi Medikal Ekibi tarafından hazırlanmıştır.
