İlişki Bağımlılığı

İlişki Bağımlılığı Nedir?

İlişki bağımlılığı, hayatta kalabilmek için bir diğerine mecbur olduğunuzu hissettiren, olası bir ayrılık durumu ile karşılaşmamak için kaçınma davranışları sergileten ve kendi beklentilerinizi bırakıp partnerinizin/çocuğunuzun/arkadaşınızın beklentilerini karşılamak üzerine kurulan zemini kaygan, zarar veren bir ilişki türüdür. Bir başka deyişle kişinin kendi içinde var olan “boşluk” duygusunu bir başkası ile doldurmaya çalıştığı, kendini gerçekleştirebilmek için diğerine ihtiyaç duyduğu bir bağımlılık türüdür de denebilir.

“Sıkıntılı bir ilişki yaşamak, boynunda ya da başındaki bir ağrıdan dolayı acı çekmeye benzer. Bu şekilde hastalandığımızda kendimizi kaybederiz. Acımıza yoğunlaştığımızdan dolayı hayattaki yaratıcı enerjimiz sekteye uğrar. Bu acıyı rahatlatmak için hızlı çözümler geliştiririz ve kendimiz dışındaki madde, insan ya da durumlara yöneliriz ve bu durumda genellikle saplantı hastalığı ya da bağımlılık ortaya çıkar. Buradaki bağımlılık bir insana ya da romantik bir hazza olduğundan, bu durum bağımlı sevgiye dönüşebilir.”

Brenda Sbağımlılıchaeffer – Sevgi mi? Bağımlılık mı?

Yaşamımızı sürdürmemiz, aidiyet duygumuzun oluşabilmesi ve güvende hissedebilmemiz için olması gereken, sevgi alışverişinin sağlandığı yerdir ilişkiler. Bu alışveriş dengesinin bozulduğu, güven duygusunun kaybolduğu, korku ve endişelerin oluştuğu yer de ilişkidir. Ancak bu ilişki türlerinden hangisinin içerisinde olduğunuzu, ilişkiye dair beklentilerinizin ne kadar karşılandığını ve “mutlu” hissedip hissetmediğinizin ne kadar farkındasınız?

Çocuğuna çok ilgili anne, aşırı fedakar arkadaş, “o” olmadan yapamayan sevgili. Hepsi olumlu tanımlarmış gibi kullanılsa da aslında bağımlı bir ilişkinin temel tanımlarıdır. Bu tanımlar içerisinde bulunduğunuz ilişkiyi karşılıyorsa ilişki bağımlılığını tanımanız gerektiği söylenebilir.

Söz konusu “bağımlılık” olunca “bağlılık” kavramından da söz etmek gerekmektedir. İlişki bağımlılığı ve ilişkiye bağlılık birbiri ile çok karıştırılan 2 farklı kavramlardır. Bağımlılık başkasının mutluluğuna, isteğine, yardımına bağlı olma haliyken, bağlılık ise karşılıklı mutlu olmayı hedefleyen, saygı, sevgi ve şefkat duygularının var olduğu “karşılıklılık” gösteren sağlıklı bir ilişki halidir. Yani ilişki bağımlılığı “onsuz yaşayamama”, “onsuz bir hiç olma” gibi karşılıklı mutlu olmanın yollarını ketleyen birçok olumsuz inançlar ile doluyken, bağlılık ise “o” olmadan da “onunla” birlikteyken de mutlu olunabilen, güvenle kurulmuş bir ilişki türüdür.

Kısaca ilişki bağımlılığı gelişmemiş olan benliğin, bir ilişki yoluyla kendi kimliğini bulma çabası ve tamamlanma ihtiyacından doğan, kişinin öz saygısını yitirdiği bir ciddi bir sorundur.

İlişki Bağımlılığının Sebepleri Nelerdir?

İlişki bağımlılığı diğer tüm bağımlılıklar gibi genetik özellikler, çevresel faktörler, travmalar ve aile ilişkilerinin etkisi ile ortaya çıkmaktadır. İlişkide bağlılık, koşulsuz sevgi, kabul, hoşgörü ve karşılıklılık sonucu oluşan, bağlı olan herkesi mutlu eden sağlıklı bir aidiyet duygusudur. Bu nedenle sağlıklı bir bağlanma geliştirmekle bağımlılık geliştirmek arasında çok önemli farklar bulunmaktadır. İlişkide bağımlılık ise benliği yok sayarak, tek bir kişi üzerinden var olmaya çalışmak, diğeri olmadan bir bütün olabileceğine inanmamak üzerine kurulu sağlıksız bir bağlanma çeşididir.

Güvenli/sağlıklı bağlanmanın ilk zeminleri ilk 6 ayda çocuk ve ona bakım veren arasında kurulan ilişki ile başlamaktadır. Bu dönemde kurulan ilişkiler bazen “çok fazla doyum sağlama” bazen de “ihmal edilme” üzerine kurulmaktadır.

Olması gerekenden çok daha fazla doyum sağlamak, çocuğun ihtiyaçları için seferber olmak ve talep gelmeden tatmin etmeye çalışmak en az ihmal kadar ilişki bağımlılığına yol açan bir durumdur. Etrafında ki herkesin “onu” mutlu etmek için kurulmuş bir düzenden çıkan çocuk, ileriki yaşlarda bunu herkesten bekler ve bu ilgiyi alamadığında kendini değersiz ve yetersiz hissetmeye başlar. Daha değerli hissetmek, daha görünür olmak ve daha çok sevildiğini hissetmek için diğerlerinin ihtiyaçlarını tatmin etmeye çalışır ve böylece bağımlı ilişkilerin temelini atmış olur.

İlişki bağımlılığının diğer bir sebebi olarak “ihmalden” söz edilebilir. İlk çocukluk dönemlerinde bakım verenleri tarafından yeteri kadar sevgi, şefkat ve ilgi görmeyen kişi ileriki yaşlarda bu temel ihtiyaçlarını bir diğeri ile karşılama çabasına girmektedir. Kişi temelinde hissedemediği bu duyguları başka ilişkilerde inşa etmeye çalışırken kendinden ödün vermeye ve bir ilişkiye bağımlı olmaya zemin hazırlamaktadır.

Çocukluk dönemi travmaları da ilişki bağımlılığı sebeplerinden biridir. Terk edilme, kayıp/yas öyküsü, reddedilme gibi olumsuz yaşantılar da ilişki bağımlılığına yol açabilir. Bu olumsuz deneyimler sonucunda da terk edilmekten aşırı korkma, yoğun onaylanma ihtiyacı, ilişkinin devamlılığı için işlevselliği bozacak düzeyde emek sarf etme, aşırı kontrolcü ve mükemmeliyetçi tutum görülebilmektedir.

Biyolojik açıdan ilişki bağımlılığı sebeplerine bakacak olursak; kişi ilk aşık olduğu zaman tıpkı bir madde kullanmışçasına heyecan ve coşku hisseder. Beyinde dopamin salınımında bir artış olmaya başlar. Bu da ilginin sadece belli bir şeye odaklanmasına ve buna dair eylemlerin artmasına sebep olur. İlişki bağımlılığında da ilginin partnere odaklandığını düşünürsek tıpkı alkol madde bağımlılığında olduğu gibi dopamin artışından söz edilebilir. Bu da bağımlılığı destekleyen, ilişki yoksunluklarını tanımlayan, hep daha fazlası için uğraşılan bağımlı ilişkiler açısından önemli bir sebeptir.

“Her gün kendime söz veriyorum, yarın ona gitmeyeceğim. Fakat ertesi gün yine esaslı bir sebeple ve nasıl olduğunu anlayamadan kendimi onun yanında buluyorum. “

Goethe – Genç Werther’in Acıları

Bahsedilen tüm ifadeler genel olarak tanımlanmış olup, ilişki bağımlılığın sebepleri ve semptomları açısından herkes için ayrı ve biricik olduğu unutulmamalıdır. Diğerine bakarak ilişkinizi değerlendirmek çok riskli ve hatalı olacaktır. Sizin için doğru olan tanı ve tedaviyi oluşturmak adına bireysel olarak destek almanız gerekmektedir.

Kişinin İlişki Bağımlısı Olduğu Nasıl Anlaşılır?

İlişki bağımlılığı, diğer tüm bağımlılıklara benzer ve belirgin semptomlar gösterebilir. Genellikle ilişki bağımlılığının belirtileri şöyle sıralanabilir;

• Verdiği zararları görmenize rağmen ilişkiye devam etmek,
• Kendi hayatınız yokmuşçasına yalnızca partnerinize odaklı yaşamak, kendinden ödün vermek,
• Kabul, sevgi ve onay görmek için çok çaba göstermek,
• Sürekli yapılan kavgalara, sürekli çıkan sorunlara rağmen ayrılmaktan aşırı kaçınmak,
• Patolojik kıskançlık belirtileri göstermek ve bir türlü kendinizi güvende hissedememek,
• Hataları görmezden gelip, ilişkiye sürekli yeni şanslar vermek,
• Terk edilmekten ve yalnız kalmaktan aşırı korkmak,
• Partnerinizin tüm isteklerini karşılamaya çalışmak, hatta tüm bakımını üstlenmek,
• İlişki olmaksızın var olamayacağınızı düşünmek ve sürekli bir ilişkide olmaya çalışmak,
• Yoğun suçluluk duyguları hissetmek,
• İlişkideki kontrolü kaybetmemek için baskıcı tutumlarda bulunmak,
• Partnerinizden bağımsız karar verememek ve sürekli onun ihtiyaçlarına göre kendi ihtiyaçlarınızı belirlemek,
• İlişki dışındaki tüm yaşantınızı kısıtlama ihtiyacı duymak ve tamamen partnerle izole bir yaşam sürmek,
• İlişki içerisinde görünür olmadığınızı hissettiğinizde aşırı çökkün ve kırılmış hissetmek ilişki bağımlılığı belirtileri olarak tanımlanabilir.

İlişki Bağımlılığının Yol Açtığı Sorunlar Nelerdir?

İlişki bağımlılığı da diğer tüm bağımlılıklar gibi olumsuz sonuçlara yol açmaktadır. Yoğun stres ve endişe sonucu birçok psikolojik ve fizyolojik rahatsızlıklar ilişki bağımlılığında görülmektedir.

İlişki bağımlılığı kişinin tek başına hayatta kalabilme yetilerinin kaybolmasına ve yalnız hareket edemeyecek kadar çaresiz bir ruh haline girilmesine sebep olmaktadır. Bu çaresizlik duygusu sonucu “Onsuz yapamama, o olmadan eksik hissetme” gibi diğerine bağımlı bir döngü ortaya çıkarmaktadır.

İlişki bağımlılığında diğeri olmadan hareket edememe endişesi yoğun bir “kontrol” ihtiyacını doğurmaktadır. Bağımlı olan kişi diğerini sürekli kontrol etme ihtiyacı duymaktadır çünkü yalnız kalma ihtimali ile yüzleşmeyi reddetmektedir. İlişki bağımlılığı “Nerede şimdi? Neden aramadı? Ya başkası ile beraberse! Ya benden soğuduysa ve ayrılmak isterse!” gibi birçok endişeyi beraberinde getirir ve bu sorunlara karşı hem çok kontrollü hem çok tüketici bir süreci oluşturur.

İlişki bağımlılığında bağımlı olan kişinin ve partnerin işlevselliği ciddi anlamda bozulmaya başlar. Bağımlı kişi yalnız başına hiçbir şey yapamaz hale geldiği için gün içerisindeki bütün işlevselliğini kaybeder ve rutinlerini yerine getiremez. Bir diğeri olmadan hayat durur ve kişi huzursuzluk içerisinde partnerin gelmesine odaklanır. İlginin kaybolduğunu ya da azaldığını hissettiği an hayat yaşanamaz bir hale gelir ve bunu tekrar kazanabilmek için patolojik bir fedakarlık eğilimine girer. Tabi bu süreçte partner de yoğun bir ilgi trafiğine maruz kalır ve sürekli beklentiye karşılık verme ihtiyacı duyar. Bir süre sonra yetersiz, suçlu hissetmeye başlar ve bu durumdan kaçabilmek için ilişkiden uzaklaşmaya başlar.

İlişki bağımlılığında bir diğerinin ilişkiden uzaklaşmaya başladığı anda bağımlı olan kişi yoğun bir endişeye kapılıp bu durumu tersine çevirmek için hep daha fazla ve daha fazlasını yapmaya başlar. İşte bu da ilişki bağımlılığın oluşturduğu çıkmazı, kaçan kovalanır döngüsünü oluşturur.

Tüm bu sağlıksız ilişki sürecinde kişinin özgüveni düşer, yetersiz ve değersizlik duyguları yoğunlaşır, reddedilme ve terkedilme korkusu başlar, hata yapmaktan korkan kişi yargılanmaya karşı yoğun endişe duymaya başlar. Partneri tarafından duygusal suistimale alan açmış olur ve diğerinin söylediği her şeyi yapma gereksinimi duyar. İlişki bağımlılığında bu “duygusal istimara” çok sık rastlanır ve kendini hiçe sayan kişinin terkedilmemek için diğeri ne isterse onu karşılamaya kendini adar. Bu durum da zamanla öfke patlamalarına, depresyona, anksiyeteye, karamsarlığa ve yoğun duygudurum dalgalanmalarına yol açabilir.

İlişki Bağımlılığı ile Birlikte En Sık Görülen Psikolojik Sorunlar Nelerdir?

İlişki bağımlılığında kaygı, korku, depresyon, bağımlılık, suçluluk, düşük öz saygı, utanç, yetersizlik, mükemmeliyetçilik, değersizlik, içe çekilme, öfke denetim sorunları, patolojik kıskançlık, psikosomatik belirtiler ve intihar düşünceleri görülebilmektedir.

Moodist’te İlişki Bağımlılığı Nasıl Tedavi Edilir?

İlişki bağımlılığı ile çalışırken öncelikli hedef; tercih edilen ilişki türlerini tanımak, bu ilişkilerin ortak özelliklerini ve bu ilişkileri tercih etme sebeplerinizi anlamaya yönelik kapsamlı bir terapi süreci planlamaktır.

İlişki bağımlılığı çalışılan terapilerde, kişiye öz saygısını kazandırmak, terk edilme toleransını arttırmak, tek başına var olabilme inancını kazandırmak veya kuvvetlendirmek öncelikli hedeflerdendir.

Duyguları tanıma, diğeri üzerinden var etmeye çalışılan kimliği ayrıştırma, güvende hissetme ve bağımsız karar verme yetisini aktive etme ilişki bağımlılığında çalışılması gereken önemli başlıklardandır.

Bağımsız bir kişi olmanın riskli olmadığı, yalnızlık duygusunun başa çıkılabilir bir duygu olduğu, diğeri olmadan var olmanın “az sevmek-sevilmek” olmadığı ve ayrı ayrı vakit geçirmenin de ilişki açısından faydalı olduğunu konuşmak ve eyleme dönüştürmek ilişki bağımlılığı tedavisinde büyük önem taşımaktadır.

Duygularınızın iyileşebilmesi, bağımlı olduğunuz ilişkinin sağlıklı hale gelmesi veya yeni sağlıklı ilişkiler kurabilmek için içinde bulunduğunuz huzursuzluğu kabul etmek, duygularınızı ve gerçekleri inkar etmemek ve iyileşmek için kendinize zaman vermek tedavi motivasyonunuzu arttıracak, inancınızı kuvvetlendirecektir.

İlişki bağımlılığında süre gelen ve sizi mutsuz eden alışkanlıklarınızı, sağlıklı alışkanlıklarla yer değiştirmek, ilişkiyi sürdürmek için değil “sorunu çözümlemek” için tedavinin içerisinde olmak süreci hızlandıracak ve öz saygınızın artmasını sağlayacaktır.

İlişki bağımlılığı çalışmak kendinizi keşfetmenizi, bağımlı olan ilişki türlerinizin “bağlı” ve “güvenli” hale gelmesini sağlayacak, benliğinizi geliştirecek ve bireysel olarak var olabilmenin hazzını fark etmenizi sağlayacaktır. Tüm bunları yapmaya çalışırken psikoterapi size sağlıklı olan yolları görmenize ışık tutacak ve davranışçı hedeflerle doğru adımlar atmanıza yardımcı olacaktır.

Hastanemizde de ilişki bağımlılığı çalışırken bireysel psikoterapi desteğinin yanı sıra grup terapileri de yapılmakta olup, kişiye özel bir program oluşturulmaktadır.

Yakını İlişki Bağımlısı Olanlara Yönelik Bilgilendirmeler

İlişki bağımlılığı çalışırken profesyonel desteğin yanında çevresel desteğin önemi de çok büyüktür. Kişiye değerli olduğunu hissettirmek, kararları konusunda yönlendirici değil destekleyici olmak, tek başına yaptığı eylemler karşısında pozitif geri bildirimlerde bulunmak, güvende hissetmesini sağlamak ve yargılayıcı olmamak ilişki bağımlılığı tedavisine olumlu etki edecektir.

İlişki Bağımlısı Olup Olmadığınızı Test Etmek İster misiniz?

• Birisi sizi terk ettiğinde kendinizi güvensiz veya suçlu hissediyor musunuz?
• İnsanların sorunlarını çözmelerine ya da duygularını önemsemeye mecbur olduğunuzu hissettiğiniz mi?
• Kendinizden başka bir insandan, onun duyguları, düşünceleri, eylemleri, istekleri, ihtiyaçları ve kaderinden sorumlu olduğunuzu hissediyor musunuz?
• Başkalarına yapılan haksızlık size karşı yapılan haksızlıktan daha mı çok sizi öfkelendirir?
• Sorunlarını çözeceğiniz birileri olmadığında kendinizi sıkılmış, değersiz veya boş hissediyor musunuz?
• Diğer insanlar ve onların sorunları hakkında konuşmaktan, düşünmekten ve endişelenmekten kendinizi alıkoyamadığınız olur mu?
• Âşık olduğunuzda hayatınız önemsizleşir mi?
• İnsanların sizi sevmesini sağlamak için kötüye gitmesine veya zarar görmenize rağmen ilişkinizi sürdürmeye devam eder misiniz?
• Kötü insanlar hep sizi mi buluyor? Tüm ilişkileriniz kötü mü sonlanıyor? Kötü sonlanan bir ilişkinin yerini yanlış giden bir başka ilişki mi alıyor?
• Yukarıdaki soruların büyük bir kısmına “evet” diye cevap verdiyseniz, bağımlılıklarınızdan kurtulup özgür olmak için profesyonel bir yardım almanız gerekmektedir.

Bu sayfadaki bilgiler Özel Moodist  Hastanesi Medikal Ekibi tarafından hazırlanmıştır.