Cep Telefonu Bağımlılığı (Nomofobi)

Cep Telefonu (Nomofobi) Bağımlılığı Nedir?

Cep Telefonu Bağımlılığı (Nomofobi), en temel ifade ile kişinin telefon kullanmadığı zamanlarda yoksunluk yaşaması olarak özetlenmektedir.

Telefon Bağımlılığı (Nomofobi), kişinin akıllı telefonundan ayrı kaldığında yaşadığı panik olma, huzursuzluk, sürekli akıllı telefonunu kontrol etme ihtiyacı, ümitsizliğe düşme gibi belirtilerin gözükmesine denir. Sıklıkla akıllı telefon kişinin elindedir ve telefonunu bırakmakta zorlanır. Telefon Bağımlılığı (Nomofobi), kişinin akıllı telefonunu bıraktığı an tekrar alma eğilimi göstermesi, arama ve mesaj sesine duyarlı olması, tekrar tekrar kontrol etme ihtiyacı gibi zorlanmalar yaşatır. Telefon Bağımlılığı (Nomofobi), yaşayan kişi sık sık telefonunun çaldığını zanneder ve telefona yönelir. Yapılan araştırmalara göre akıllı telefona sahip kişilerin %58’si 1 saat telefonunu kontrol etmeden duramıyor. Bu oran 18-24 yaş arasında %68’e çıkıyor. Ülkemizde uyandıktan sonra direkt akıllı telefona bakma oranı %78 olarak bilinmektedir. Telefon Bağımlılığı (Nomofobi), olmadığını düşünen kişilerde dahi, gün içinde ekran kullanım süreleri 4-5 saati bulabilmektedir. TUİK araştırmalarına göre ülkemizdeki nüfusun %58’si sosyal medya kullanılıyor ve Telefon Bağımlılığı (Nomofobi), olan kişiler, sık sık sosyal medya hesaplarını kontrol etme ihtiyacı hissediyor. Sosyal medya üzerinde paylaşılan herhangi bir gönderiyi kaçıracak olma ihtimali bu kişiler için oldukça zorlayıcı olabilmektedir.

Cep telefonu kullanımı üzerine 8000’den fazla katılımcıyla yapılan bir araştırmanın sonuçlarına göre katılımcıların %36’sı cep telefonu olmadan yaşamını sürdüremeyeceğini, %75’i cep telefonu olmadan evden dışarı çıkmadığını, %36’sı geceleri gelişmeleri kaçırmaktan korktuğu için telefonunu kapatmadığını, %42’si uyumadan önce telefonunu yakın bir yere bıraktığını belirtmiştir (5). Benzer bir araştırmada akıllı telefonundan ayrı kalan gençlerin kaygı düzeylerinin yükseldiği, bu durumun cep telefonunu yüksek düzeyde kullananlarda daha yoğun şekilde hissedildiği belirlenmiştir.

Akıllı telefon, farklı farklı cihazlarla yapılabilecek birçok uygulamanın tek bir cihazda toplanmasını sağlıyor. Oyun oynamak, müzik dinlemek, haber takip etmek, fotoğraf ve video çekmek, alışveriş yapmak, tüm bu uygulamalar akıllı telefonlar ile ulaşılabilir olmaktadır. Bu durum da Telefon Bağımlılığına (Nomofobi) sebep olmaktadır. Bu durumlar kişilere hızlılık, yer-zaman bağımlılığın azalması, vakitten kazanç sağlamaktadır. Fakat bu hızlı tüketim, kısa sürede her şeye ulaşmak Telefon Bağımlılığını (Nomofobi), tetiklemektedir.
Çevremizdeki kişilerin hayatlarını takip etmek, merak etmek telefon bağımlılığını artıran sebeplerdendir.

Cep Telefonu (Nomofobi) Bağımlılığının Oluşmasına Neden Olabilecek Risk Faktörleri Nelerdir?

1980’lerde teknolojik alet olan bilgisayarların evlerimize girmesiyle başlayan gelişimler, TV, tablet, akıllı telefon gibi aletlerin yaşamımızda vazgeçilmez unsurlar haline getirmiştir. Günümüzde artık çocuklar geçmişteki gibi sokakta oynamak yerine sanal oyunları tercih etmektedir. Özellikle sanal oyunlar artık yalnız oynanan oyunlar olmaktan çıkıp, dünyanın öbür ucundaki arkadaşlar ile oynanabilmektedir. Artık bilgiye erişmek için internet arama motorları yeterli görülmekte, ağır kitapların yerini e-kitaplar almaktadır. Her yaş grubundan insanlar sosyal ağları kullanmaktadır. Sosyal ağlarda fotoğraflar, videolar, haberler, yorumlar, siyaset, iş, ekonomi her şey hakkında paylaşımda bulunabilmektedirler.

Çok kolay, hızlı ve ucuz erişilebilen sosyal ağlar doğal olarak bağımlılık, yeniliklerden haberdar olma ihtiyacı doğurmaktadır. Bu durum gerçeklikten kopmak ve sanal ortamlara verilen önemi artırmaktadır. Hızlı tüketim sebebi ile insanlar beklemek zorunda oldukları herhangi bir durum karşısında düşük toleranslı olabilmektedir.

Telefon Bağımlılığı (Nomofobi), bağımlılığının oluşmasına neden olabilecek en büyük risk faktörleri, insanının yalnızlaşması, sosyallikten uzaklaşması ve yabancılaşma duygusudur. Çevremizde gerçekleşen olaylara değil sanal ortamlarda var olma kaygısı risk faktörleri arasındadır. Özellikle sosyal ortamlarda onay alma, kabul görme, değerli hissetme gibi duyguları yaşamakta zorlanan gençler, bunu akıllı telefonları arayıcılığı ile sosyal medya üzerinden gerçekleştirmeye çalışmaktadır.

Bu durumda kişinin özgüven eksikliği sebebiyle Telefon Bağımlılığı (Nomofobi), yaşadığı söylenebilir. Kişinin özellikle sanal ortamda bunu sağlayabildiğini görmesi, akıllı telefon kullanım süresini artırmaktadır. Yapılan bir araştırmada kişilerin akıllı telefon kullanmasına sosyal ilişki kurmak, sohbet etme, gönderilerin ve emojilerin hediye gibi algılanması gibi faktörler olduğu görülmektedir.

Telefon Bağımlılığı (Nomofobi), yanında literatürde karşımıza Gelişmeleri Kaçırma Korkusu (FOMO) kavramı çıkmaktadır. Gelişmeleri Kaçırma Korkusu (FOMO) “bireylerin sosyal ağlarda gelişmeleri kaçırma ve gelişmelerden haberdar olamama korkusu yaşamaları nedeniyle sosyal ağlarda oldukça uzun süreler geçirmelerine neden olan yeni bir bağımlılık türü” olarak tanımlanmaktadır.

Sanal ortamlar ile bağını koparmakta zorlanan hatta neredeyse koparamayan, akıl telefon, tablet, bilgisayarı, yeme-içe kadar önemli görmektedirler. Bu durum uyku, iştah, yorgunluk, odaklama sorunlara sebep olmaktadır. Fiziksel, psikolojik, mental açıdan zorlanmalara sebep olabilmektedir.

Kişinin Cep Telefonu (Nomofobi) Bağımlısı Olduğu Nasıl Anlaşılır?

Telefon Bağımlılığı (Nomofobi), olan kişiler, günlük rutinlerini sürdürme konusunda zorlanırlar. Sosyal ve yaşamsal işlevleri bozulmuştur. Sosyal bir ortamda dahi akıllı telefon kullanımı devam ediyor, günün önemli zamanında akıllı telefon kullanımı var ise, kişinin Telefon Bağımlılığı (Nomofobi) olduğu söylenebilir. Ayrıca akıllı telefondan uzak kalındığına yaşanan psikolojik ve fizyolojik belirtiler artarak devam ediyorsa Telefon Bağımlılığımdan (Nomofobi) söz edilebilir.

1. Akıllı telefonun düzenli olarak kullanımı, akıllı telefonla çok fazla vakit geçirilmesi, bir ya da daha fazla sayıda akıllı cihaza sahip olunması, kişilerin bu cihazların şarj aletlerini devamlı olarak yanlarında taşıması,
2. Akıllı telefonun kaybedilmesi, yerinin bulunamaması, yakın bir yerde olmaması, kapsama alanının dışında bulunulması, kontörünün bitmesi, şarjının bitmesi gibi düşüncelerin kendisinde büyük bir endişeye sebep olması, mobil cihaz kullanımına izin verilmeyen yerlerden uzak durma isteği,
3. Akıllı telefonun sık sık kontrolü (mesaj ya da arama olup olmadığı açısından),
4. Akıllı telefonun gün boyunca hiç kapatılmaması, akıllı telefon ile uyunması,
5. Endişe ve stres oluşturması sebebiyle yüz yüze iletişimin sınırlı tutulması ve akıllı
   cihazlarla iletişimin tercih edilmesi,
6. Akıllı cihazlarının kullanımına bağlı olarak fazla miktarda para harcanması maddelerinin yaşanması Telefon Bağımlılığı (Nomofobi) olduğunu göstermektedir.

Cep Telefonu (Nomofobi) Bağımlılığının Yol Açtığı Sorunlar Nelerdir?

Telefon Bağımlılığının yol açtığı sorunlar (Nomofobi), yalnızca psikolojik sorunlar ile ilişkili değildir. Telefon Bağımlılığı (Nomofobi), aynı zamanda çeşitli fizyolojik sorunlara da yol açmaktadır. Sırt ağrıları, duruş bozuklukları, görme bozuklukları, baş ağrıları, uzun süren radyasyon sebebi ile kanserojen etkisi gibi fizyolojik zararlara da yol açabilmektedir. Aynı zamanda Telefon Bağımlılığı kişide yalnızlık, onay aramak, sürekli beğenilmek gibi duyguları tetiklemektedir. Telefon Bağımlılığı (Nomofobi), kişilerde anksiyete ve depresyon belirtilerin gözükmesine sebep olmaktadır. Kişinin yaşadığı işlev kaybı sebebi ile keyifsiz hale gelebilmektedir. Telefon Bağımlılığı (Nomofobi), sebebi ile akıllı telefondan uzak kalındığı fiziksel olarak huzursuzluk, terleme, anksiyetede artış görülmesi gibi sorunlara neden olur.

Ebeveynleri Telefon Bağımlılığı (Nomofobi), yaşayan çocukların ihmal edilme oranları oldukça yüksektir. Çocuk ya da ergen bu sebepten dolayı kendini göz ardı edilmiş ve ilgisiz hissedebilir. Akıllı telefondan vaz geçmekte zorlanan ebeveyn çocuklarına karşı daha sabırsız ve öfkeli olabilmektedir. Sanal ortamda hızın gerçeklikçe olmaması kişinin agresyonunu artırabilir. Ebeveyn, çocuğun herhangi bir ihtiyacını karşılamak için akıllı telefonunu bırakmak zorunda kaldığında, çocuğa karşı öfkelenebilmektedir.

Cep Telefonu (Nomofobi) Bağımlılığı ile Birlikte En Sık Görülen Psikolojik Sorunlar Nelerdir?

Telefon Bağımlılığı (Nomofobi) literatürde, özgül fobi kriterleri dahilinde ele alınmaktadır. Ayrıca Telefon Bağımlılığı (Nomofobi) ayrılık anksiyetesi temelinde ele alınmıştır. Akıllı telefondan uzak kalındığında yaşanan endişe, korku ve huzursuzluk hali ayrılıkta yaşanan zorlanmaları göstermektedir. Ayrılık kaygısı, bebek ile bağlandığı figür arasında gelişen ilişkide, bebeğin bağlanma figüründen uzakta kaldığında deneyimlediği bir duygudur (Bowlby 1969). Yetişkinlerde bu durum önem verdikleri herhangi bir nesneden uzak kalındığında da gerçekleşebilmektedir. Nomofobi ayrılık anksiyetesi temelinde ele alınmıştır.

Nomofobinin eş belirtileri şunlardır (Bragazzi ve Del Puente, 2014):

• Obsesif kompülsif bozukluk
• Yeme bozuklukları
• Depresyon ve distimi
• Alkol ve uyuşturucu bağımlılığı
• Ayrıca diğer davranışsal bağımlılık bozuklukları (internet bağımlılığı, kumar, çevrimiçi oyun, zorlayıcı alışveriş ve cinsel davranışlar dahil)
• Kişilik bozuklukları

Moodist’te Cep Telefonu (Nomofobi) Bağımlılığı Nasıl Tedavi Edilir?

Telefon Bağımlılığı (Nomofobi) tedavisinde öncelikle bağımlılığın şiddetini tespit etmek gerekir. Akıllı telefon kişinin hayatında hangi alanları kapsıyor ve kaç saat akıllı telefon kullanılıyor bunu öğrenmek gerekir. Akıllı telefonun hangi amaçlar için kullandığına bakılır. Ardından kişi için bir önem listesi ile hazırlanıp, bu amaçları başka nasıl karşılayabileceği konuşulabilir.

Telefon Bağımlılığı (Nomofobi) tedavisinde Akıllı telefona gelecek bildirimleri kapatmak, ekran süresi ve uygulama süresini gösteren uygulamalar kullanmak, yemek odasına ve yatak odasına telefonu getirmemek, kademeli olarak kullanım süresini azaltmak, sosyal ortamlarda telefonu görünmeyen bir yere kaldırmak gibi yöntemler Telefon Bağımlılığı (Nomofobi) tedavisinde oldukça etkili olmaktadır.

Akıllı telefonu ile geçirilen zamanın azaltılması, çevrimiçi bağlantılar, biraz spor yapmak ve derin nefes almak başa çıkmanın bir yolu olabilir. Davranışsal bakış açısına göre danışanlar kontrollü mobil yoksunluk geçirirler. Aynı zamanda motivasyonel görüşmeyi kullanarak danışandan kendi davranışlarına odaklanmasını isteyen bir gerçeklik yaklaşımı da önerilmektedir.

Telefon Bağımlılığında (Nomofobi) davranışçı bir çerçevede başlamak fobileri olan kişileri korktukları duruma maruz bırakmak ve baş edebildiklerini görmeleri açısından oldukça önem arz etmektedir. Görüşmeler ilerledikçe Telefon Bağımlılığına (Nomofobi) sebep olan bilişsel süreçlere yani varsayımlar ve bilişsel çarpıtmalara ve bunların kişi üzerindeki etkisine odaklanılmaktadır. Bilişsel davranışçı tedavi bunların yanı sıra etkili problem çözme becerileri kazandırabilmekte, psikoeğitim içermekte ve psikoloğun tutumunun modellenmesini de içermektedir (Young 2007).

Varoluşçu yaklaşıma göre Telefon Bağımlılığı (Nomofobi) olan hastaların cep telefonu/sosyal medya kullanımının yakınlık eksikliğini telafi etmek için olup olmadığı sorgulanmalı ve hasta iyilik haline katkıda bulunacak ilişkilere yönlendirilmelidir. Psikoterapist yalnız ve izole hissetme duyguları ile nasıl baş edebileceklerine dair psikoeğitim verebilir

Yakını Cep Telefonu (Nomofobi) Bağımlısı Olanlara Yönelik Bilgilendirmeler

Akıllı telefonların kişilerin günlük yaşamında kolaylıklar sağladığı bir görülmektedir. Ancak akıllı telefon ile uzun süreler geçirilmesi, işlev kaybına yol açacak kadar önem verilmesi birçok olumsuzluğu beraberinde getirir. Çocuklar için de her geçen gün daha da tehlikeli hale gelebilmektedir. Özellikle henüz sosyal medya ile ulaştıkları hayatın yalnızca sanal olduğunu fark edemeyen çocuk ve ergenler için bu durum tehdit oluşturmaktadır.

Telefon Bağımlılığı (Nomofobi) olduğunu düşündüğünüz kişinin buradaki ihtiyacını anlamaya çalışmak oldukça önemlidir. Yaşadığını Telefon Bağımlılığını (Nomofobi) kişiye fark ettirmek önemlidir. Ekran süresinden bahsetmek ve günlük işlevinin bozulması ile ilgili somut örnekler verilebilir. Telefon Bağımlılığı (Nomofobi) sebebi ile çocuk ve ergenlerde akademik başarıda düşüşün olması ebeveynlerin bu durumu çocukları ile konuşmasını gerektirmektedir. Telefon Bağımlılığı (Nomofobi) ve benzeri hastalıklarla zaman zaman dijital detoks yapmak önemlidir. Kişinin özellikle zihnini dinlendirebilmesi için akıllı telefon detoksu yapması önemlidir.

Dijital medya aracılığıyla yayılan metinleri, mesajları görselleri doğru okumak ve anlamlandırmak da son derece mühimdir. Telefon Bağımlılığının (Nomofobi) samimi ve gerçek iletişim olarak insanlarla bir araya gelmek avantaj sağlayacaktır. Bu çözüm yollarıyla bilinçli akıllı telefon kullanımına teşvik edilmesi bağımlılığın azaltılması hedeflenmektedir. Telefon Bağımlılığının (Nomofobi) önüne geçme konusunda en doğru adım psikiyatrist ve psikologdan profesyonel destek almak olacaktır. Telefon Bağımlılığının (Nomofobi) farkında bile olmayan kişiler için uzman ile çalışmak daha faydalı olacaktır.

Bu sayfadaki bilgiler Özel Moodist Hastanesi Medikal Ekibi tarafından hazırlanmıştır.