Eroin Bağımlılığı Nedir?
Eroin bağımlılığı, opiyat sınıfı içerisinde yer alan, haşhaş bitkisinden elde edilen morfinin sentezlenmesi ile oluşturulmuş yarı sentetik bir maddenin düzenli kullanılması ile tanımlanır. Kullanım hâlinde eroin maddesinin etkisi 4-6 saat sürer; kişide gevşeme, rahatlama etkisi meydana getirir. Eroin merkezi sinir sisteminin etkinliğini azalttığından kullanan kişide kan basıncı düşer, kalp atış hızı ve solunum yavaşlar. Bu sebeple ölüme yol açabilir.
Eroin birkaç kullanımda kolayca bağımlılık yapabilir. Eroinin, hem bağımlılığı şiddetli hem de yoksunluk belirtileri oldukça zorlayıcıdır. Yani eroin bağımlılığına sahip bir kişi madde kullanımını kestiğinde terleme, titreme, burun akıntısı, ishal, uykusuzluk, sinirlilik, huzursuzluk, ağrı ve kramplar gibi şiddetli yoksunluk belirtileri yaşar. Bu sebeple eroin bağımlısı kişinin tedavi almadan eroini bırakması çok zordur.
Eroin bağımlılığı bulunan kişiler
- maddenin etkisini duymak istedikleri,
- maddeye yönelik yoğun istek duydukları ya da
- yoksunluk belirtilerini yaşamaktan kaçınmak istedikleri için tekrar tekrar eroin kullanımında bulunurlar.
Başlangıçta maddenin etkisi hoşuna gittiği için kullanımı devam ettiren kişi, zamanla eroin bağımlılığı geliştikçe ve kişi kullandığı madde miktarına tolerans geliştirdikçe (aynı miktardan artık haz alamamaya başladıkça) yalnızca yoksunluk belirtilerini duyumsamamak için madde kullanımında bulunmaya başlar.
Eroin beyaz ya da kahverengi toz şeklindedir. Kullanıcılar arasında peynir, koreks, beyaz, toz vb. isimleriyle bilinir. Eroin bağımlılığına sahip olan kişilerin eroini kullanmasının birkaç farklı yolu vardır. Bunlar; sigara ucunda içme, alüminyum folyo ile soluma, burundan çekme ve damara enjekte etmedir. Eroinin sigara ucuna konulmasına koreks denir. Alüminyum folyo üzerine konulup soluma yoluyla kullanımı yaygındır. Burun yoluyla kullanımda burun içi dokusuna zarar verebilir. Eroin bağımlılığı bulunan kişilerde damar yolu kullanımında damarlarda daralma ve dolaşım problemleri görülür, ayrıca kişiler arası iğne paylaşımının olması da bulaşıcı birçok hastalığa zemin hazırlar.
Eroin beyinde bulunan alıcılara tutunarak etkisini gösterir. Eroin bağımlılığı beyinde bazı değişimlere sebep olduğundan bir beyin hastalığı olarak değerlendirilir. Beyinde haz almadan sorumlu bölge zamanla çalışmamaya ve beyindeki kendini frenleme mekanizması bozulmaya başlar. Eroin bağımlılığı kronik bir hastalıktır. Kişi kullanımı bıraktıktan sonraki bir yıl içinde beyin düzelir fakat tam bir iyileşme olmaz. Eroin bağımlılığına sahip kişiler kullanımı bıraktıktan yıllar sonra dahi tetiklendikleri durumlarda maddeye yönelik istek duyabilirler. Bu noktada kişilerin tetiklenebilecekleri, kendilerini maddeye yöneltebilecek riskli durumlardan uzak durmayı ve temiz kalmayı seçmeleri önem arz etmektedir. Eroin bağımlılığı olan kişilerin bağımlı arkadaş çevresinden uzaklaşması, telefon numarasını değiştirmesi, madde açısından risk teşkil eden semt/bölgeden taşınması, boş vakitlerini iş ve hobilerle doldurması gibi önlemler alması kritiktir.
Eroin Bağımlılığının Oluşmasına Neden Olabilecek Risk Faktörleri Nelerdir?
Eroin bağımlılığı oluşumuna neden olabilecek çeşitli riskler bulunmaktadır; kişiye ait mizaç özellikleri, kişinin aile ile olan etkileşimi, okuldaki ve toplum içindeki etkenler kişiyi eroin bağımlılığına yönelten sebepler olarak karşımıza çıkabilmektedir.
Aile yönlendirmesinin yetersiz kalması, çocukluk dönemine ait travmatik yaşantıların bulunması, aile bağlarının zayıf olması, aileden başka birinin daha madde kullanımının olması, genetik anlamda kişinin kullanıma yatkınlığının olması, kişinin madde kullanan arkadaşlar ile iletişimde olması, merkezinde madde olan sosyal ortamların içinde bulunması, daha önce farklı bir madde kullanımının olması, okul başarısının ya da sosyal ilişkilerinin zayıf olması, maddeye erişimin kolay olması, madde açısından riskli bir çevrede yaşıyor olması, kişinin sosyo-ekonomik açıdan dezavantajlı konumda olması, agresif ve dürtüsel davranışlar göstermesi, öz denetimde güçlük yaşaması eroin bağımlılığına yol açan sebepler arasında gösterilebilir.
Eroin bağımlılığına zemin hazırlayan başka etkenler de bulunmaktadır. Bunlar; kişinin cinsiyeti, etnik kökeni ve bulunduğu coğrafi bölge olabilir. Erkek kullanıcılar kadın kullanıcılara göre fazladır ve büyük şehre yakın ikamet etmek de riskler arasında gösterilebilir. Bunların yanında kişinin psikolojik durumu ve zorlu yaşam olayları da eroin bağımlılığının oluşumunda etkendir. Depresyon, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu, antisosyal kişilik bozukluğuna sahip olan kişilerin eroin bağımlılığı geliştirme ihtimali daha fazladır.
Kişinin Eroin Bağımlısı Olduğu Nasıl Anlaşılır?
Bir kişide ruhsal bir bozukluğun olduğuna kanaat getirmek için DSM (Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı)’den yararlanılmaktadır. Bir kişinin herhangi bir maddeye bağımlılık geliştirip geliştirmemiş olduğuna aşağıdaki kriterlere uygunluğunu değerlendirerek bir psikiyatri uzmanı karar verebilir.
“Bir yıl içinde aşağıdakilerden en az ikisi kendini göstermeli, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ve işlevsellikte düşmeye yol açmalıdır:
- İstendiğinden daha büyük ölçüde veya uzun süreli kullanım,
- Maddeyi bırakmak veya kontrol altında tutmak için istek veya sonuç vermeyen çabalar,
- Maddeyi elde etmek, kullanmak veya etkilerinden kurtulmak için gerekli etkinliklere çok zaman ayırma,
- Madde kullanımı için çok büyük bir istek duyma veya kendini zorlanmış hissetme,
- Tekrar eden kullanım sonucu sorumluluklarını yerine getirememe (işte, okulda, evde),
- Olumsuz etkilerine rağmen kullanıma devam etme (toplumsal ve kişiler arası sorunlar),
- Kullanımdan dolayı günlük etkinliklerin bırakılması veya azaltılması (iş, eğlence vb.),
- Tehlikeli olabilecek durumlarda dahi kullanmaya devam etme,
- Olumsuz bedensel veya ruhsal etkilerinin bilinmesine rağmen kullanmayı sürdürme,
- Maddeye tolerans gelişmiş olması,
- İstenen etkinin ortaya çıkması için artan madde gereksinimi
- Aynı miktarda maddenin sürekli kullanımı sonucu etkisinin azalması durumu
- Yoksunluk belirtileri (Bulantı, uykusuzluk, kusma, sinirlilik, bunaltı, huzursuzluk, saldırganlık, ishal, terleme, titreme, kas sızıları, ateş vb.). Her madde yoksunluk belirtisi göstermez.”
DSM tanı kriterleri dışında eroin bağımlılığına sahip kişilerde gözlenecek bazı durumlar şunlar olabilir,
- Eroin bağımlılığı olan kişiler madde etkisindeyken yavaş hareket edebilir.
- Eroin bağımlılığı olan kişilerde kişi madde yoksunluğu krizindeyken agresyon ve ajite durum gözlenebilir.
- Eroin bağımlılığı olan kişilerde damar yolu kullanımının mevcut olduğu durumlarda vücutta iğne izleri ve morluklar, folyo yoluyla kullanımda ise cilt üzerinde lezyonlar görülebilir.
- Eroin bağımlılığı olan kişiler kişisel bakımlarını yerine getirmekten geri durabilir.
- Eroin bağımlılığı olan kişiler sudan çekinir ve suya girmek istemez.
- Eroin bağımlılığı olan kişilerde kilo kaybı dışarıdan gözlenebilir.
- Eroin bağımlılığı olan kişilerin dişlerinde çürüme meydana gelir.
- Eroin bağımlılığı olan kişilerde baş dönmesi, kabızlık, bulantı, kusma, mide spazmları, solunum bozukluğu görülebilir.
- Eroin bağımlılığı olan kişiler iletişim kurmaktan, sosyalleşmekten uzaklaşır, kurduğu ilişkilerin merkezinde çoğunlukla madde olur. Bir süre sonra kişilerin tüm uğraşları madde temin etmek ve kullanmak olur.
- Eroin bağımlılığı olan erkeklerde cinsel işlev bozuklukları, kadınlarda ise adet düzensizliği görülebilir.
- Eroin bağımlılığı olan kişilerde uzun vadede uykusuzluk ve madde bağımlılığına eşlik eden ruhsal bozukluklar gözlenebilir.
Eroin Bağımlılığının Yol Açtığı Sorunlar Nelerdir?
Eroin bağımlılığı fiziksel, ruhsal ve sosyal pek çok soruna yol açar. Yaşama dair aile, okul ve iş gibi alanlarda kişilerin yaşamını olumsuz yönde etkiler.
Eroin bağımlılığının fiziksel anlamda yol açtığı sorunlara değinmek gerekirse, bir başka kullanıcıya ait enjeksiyon gereçlerinin paylaşılması durumunda hepatit B, hepatit C ya da HIV gibi bulaşıcı hastalıklara yakalanma olasılığı vardır. Bunun yanında madde kullanımına bağlı olarak kişide karaciğer ya da böbrek hastalıkları, zatürre ve tüberküloz gibi akciğer hastalıkları gelişebilir. Son olarak eroin bağımlılığında eroinin aşırı dozda kullanımı kişiyi ölüme götürebilir. Doz aşımında kişi en kısa sürede acile götürülmelidir.
Sosyal çerçeveden baktığımızda, eroin bağımlılığı bulunan kişilerin aile ile iletişimlerinin zayıfladığını, bağımlı olmayan arkadaş ve yakınlarından uzaklaştığını görürüz. Eroin bağımlılığı olan kişiler içe dönük bir yaşam sürmeye ve hayattan zevk almamaya başlarlar. Çoğunlukla bağımlı kişi ya da satıcılarla madde üzerine bir iletişim kurarlar. Ayrıca eroin bağımlılığı bulunan kişilerin genelde çalışma hayatında ve ekonomik anlamda zorluk yaşadıkları görülür. Bu çerçeveden bakıldığında sosyal desteğe ihtiyaç duysalar da kendilerini tedaviye yönlendirebilecek kişilerle iletişimleri zayıflamış olabilir.
Ayrıca eroin bağımlılığı yasal olarak da sorunlara yol açar. Eroin kullanımı yasal değildir. Eroin bağımlılığına sahip kişiler zamanla kişilik ve davranış değişimi yaşarlar. Yalan söyleme davranışı eroin kullanan kişilerde sıkça görülür. Daha önce hiç hırsızlık yapmamış bir kişi madde temininde bulunmak için hırsızlığa ya da bir süre sonra madde satıcılığı yapmaya yönlenebilir. Eroin dürtüselliği besleyeceğinden kişilerde agresif davranışlar görülebilir, eroin bağımlılığı olan kişilerin yaralama gibi durumların içine girme ihtimali artmaktadır. Bu davranışlar görülmeye başladığında kişilerin suç işleyip cezaevine girmeleri kaçınılmaz olur.
Eroin bağımlılığı olan kişiler bu sorunların bir çoğunu yaşadıkları ya da sonuçların farkında oldukları hâlde dahi kullanımı durduramazlar. Eroini bırakmak için tedavi olmak gereklidir.
Eroin Bağımlılığı ile Birlikte En Sık Görülen Psikolojik Sorunlar Nelerdir?
Ruhsal anlamda bakıldığında eroin bağımlılığı kişilerde intihar riskini arttırır. Eroin bağımlılarında depresyon ve intihar sıkça görülür. Eroin bağımlılığı ayrıca, anksiyete, uykusuzluk, agresif davranışlar, paranoid sanrılar, konfüzyon gibi ruhsal durumların ortaya çıkmasına sebebiyet verebilir.
Eroin bağımlılığı olan kişilerde maddenin verdiği yavaşlatıcı etkiyi dengelemek adına eroine eşlik eden uyarıcı madde kullanımları görülebilir. Bu da kullanılan diğer maddelerin etkisine bağlı oluşabilecek ruhsal sorunları da beraberinde getirebilir.
Moodist’te Eroin Bağımlılığı Nasıl Tedavi Edilir?
Madde bağımlılığı tedavisi bulunan bir hastalıktır. İyileşmenin ilk aşaması eroini bırakmaktır. Moodist’te eroin bağımlılığı tedavisi ayaktan ya da yatarak gerçekleşmektedir. Bu aşamada ilaç tedavisi ile yoksunluğun önüne geçmek hedeflenmektedir.
Eroini bırakmanın yollarından biri ayaktan ikame tedavisi almaktır. İkame tedavisinde kişiye suboxone ilacı uzman hekim tarafından reçete edilir. Suboxone bir dil altı tablettir. 2-10 dakika içinde dil altında çözünür. Tabletler yalnızca dil altı kullanım için uygundur, yutulması hâlinde ilaç etki göstermez. Bu tedavide ilacın düzenli kullanımı büyük önem arz etmektedir. Uzman hekim tarafından günde 2 ya da 8 mg’lık olmak üzere iki farklı kullanım önerilebilir. Suboxone’un ne kadar süre kullanılacağı ya da ilaç kullanım dozunun ne zaman azaltılıp nihayete erdirileceğine kişinin tıbbi ihtiyacını değerlendirerek uzman doktor karar verir. Eroin bağımlılığı olan kişi herhangi bir kayma (tekrar maddeye yönelme) riskine karşın doktorun çizdiği yolu birebir ve düzenli uygulamalıdır.
Eroini bırakmanın bir diğer yolu yatarak tedavi almaktır. Bu tedavi için kişinin kendi isteği ile yatışı kabul etmesi gerekir. HAP (Hızlandırılmış Arınma Programı) çerçevesinde hastalar serviste yatış yaparak 4 gece 5 günlük bir arınma sürecinden geçerler ve program sonunda eroini bırakmış olurlar. Bu süreçte her gün hastaların yoksunluk belirtileri düzenli olarak izlenir. Bu süreçte hastalar eroini bırakmak için serum ve ilaç desteğinin yanında psikolojik destek alırlar. Servis psikoloğu her hasta ile bir bireysel görüme yapar. Bu görüşmede kişileri madde kullanımına yöneltebilecek riskli durumlar, tekrar kullanmayı önleme ve istekle baş etme yöntemleri üzerine konuşulur. Ayrıca eroin bağımlılığı olan hastalara serviste bağımlılık ile ilgili testler, psikoeğitimler ve grup terapileri uygulanmaktadır. Bunun yanında hastalar iyileşmeye katkı sağlayacak psikososyal aktivitelere (antrenman, sanat terapisi vb.) katılım sağlayabilmektedirler.
Eroin bağımlılığı için yatış yapan hastalara beşinci gün öğleden önce opioid antagonisti olan naltrekson implant (çip, pellet) tedavisi uygulanır. İmplantın cilt altına uygulanması ile hastalar taburcu edilir. İmplant takılmasının ardından ailenin taburcu hastayı karşılayıp kalacağı yere gidişine eşlik etmesi önerilir. Hızlandırılmış Arınma Programı içinde yer alan implant dışında, hastanemizde ayaktan implant uygulaması da bulunmaktadır.
Yerleştirilen implant eroin bağımlılığı olan kişilerin madde isteği duymasının önüne geçecektir, kişi implantlıyken madde kullansa dahi maddenin etkisini görmeyecektir. Uygulanan implantın etki süresi yaklaşık 3 aydır. Riskli bir durumda kalmamak adına her iki buçuk ay, yani yetmiş beş günde bir toplamda en az dört implant tedavisinin süresi geldikçe alınması önerilir. Bunun sebebi madde bağımlılığında iyileşmenin bir yıl içinde gerçekleşmesidir. Zamanında ve devamlı alınan implant tedavisi eroin bağımlılığı olan kişinin iyileşmek için gerekli olan temizlik süresine ulaşmasını sağlar ve kişiyi madde kullanımına karşı korur.
Eroini bırakmak önemli bir adım olsa da iyileşmek için tek başına yeterli değildir. Eroin bağımlılığı kişilerin yaşam boyu önlemler almalarını gerektiren kronik bir hastalıktır. Dolayısıyla kişilerin tekrar kullanmanın önüne geçecek, (bağımlı arkadaş ortamından uzak durmak, madde kullanımı açısından riskli bölge/semtten uzak olmak, kişinin kendini meşgul tutacak planlı bir yaşam düzenlemesi, fiziksel aktivite ve beslenmeye önem vermesi vb.) yaşam değişikliklerinde bulunmaları gereklidir. Eroin bağımlılığına sahip kişilerin ilaç tedavisi sonrasında mutlaka psikolojik tedaviye devam etmeleri, belirli zaman aralıklarında psikiyatrik muayeneye ve ayrıca konuşma terapisine devam etmelerinin önemi büyüktür.
Yakını Eroin Bağımlısı Olanlara Yönelik Bilgilendirmeler
Eroin bağımlılığı hakkında bilgilenin, konu hakkında güvenilir kaynakları okuyun. Hastanızın psikiyatristinden, psikoloğundan sizi bağımlılık hakkında bilgilendirmesini talep edin.
Eroin bağımlılığı iyileşme ve tekrarlarla seyreden bir hastalıktır, uzun bir tedavi sürecine kendinizi hazırlayın. Tedavi ekibi ile iş birliği ve iletişim içinde olun.
Eroin bağımlılığına sahip kişiyi her zaman tedavide kalması için teşvik etmek anlamlı olacaktır. Eroini bırakmak tek başına yetmez, kullanması gereken ilaçların düzenli kullanımı konusunda hastaya yardımcı olun. Eroin bağımlılığı bulunan kişinin psikolog ve hekim görüşmelerine düzenli katılım sağlaması için görüşme tarihlerini takip edin ve hastayı katılım konusunda teşvik edin.
Aile olarak, eroin bağımlılığı bulunan kişiye destek sağlamanız, onu yargılamadan dinlemeniz ve anladığınızı hissettirmeniz önemlidir. Bağımlılıkta aile ilişkileri zayıflar. Onunla bağımlılık konusu dışında da bir ilişki geliştirin. Birlikte aktiviteler planlayın.
Eroin bağımlısı olan kişi tedavi sürecinde iken, onunla ilgili yapmayı düşündüğünüz değişiklikler (evi değiştirme, hattını değiştirme, arkadaşları ile iletişim kurma vb.) için hastanızın da kararını sorun, hasta ile birlikte karar verin. Aynı şekilde eroin bağımlısı olan hastanızın eroini bıraktıktan sonra boş vakit kalmayacak şekilde yaşamını planlamasına yardımcı olun (bir iş bulmak, bazı görev ve sorumluluklar vermek vb. gibi).
Geçmişte yaşananlara odaklanmak yerine şu anda yapılacaklara ve geleceğe bakmaya özen gösterin. Eroin bağımlısı olan kişi ile şu anı en iyi hâle getirebilmek adına yapılabileceklere odaklanın.
Eroin bağımlısı bireylerin süreci tüm aileyi yaralar. Aile üyelerini de yanlış davranışlara iter. Eroin bağımlısı kişiye karşı yaralayıcı sözlerden, suçlayıcı tavırdan uzak durun. Tek odağınız daha sonra alkol-madde kullanmaması için neler yapılması gerektiği olsun. Hasta ve aile fertlerinin YEDAM’lardan (Yeşilay Danışmanlık Merkezleri) ücretsiz terapi desteği alabileceğini unutmayın.
Eroin bağımlısı olan kişiye madde kullanmış olup olmadığını sık sık sormaktan kaçının, bu kişinin tetiklenmesine ve kayma yaşamasına yol açabilir. Eroin bağımlılığı olan kişinin tekrar madde kullanımına yöneldiğinden eminseniz ona tedavi olmasını teklif edin.
Bu sayfadaki bilgiler Özel Moodist Hastanesi Medikal Ekibi tarafından hazırlanmıştır.
