İçindekiler
Kumar Bağımlılığı Nedir?
Kumar kısaca para veya başka kazançlar için şans oyunları oynama davranışıdır. Kumar bağımlılığı ise kişinin bireysel, ailevi veya mesleki işlevselliğinin bozacak şekilde kumar oynama davranışının kontrol edilememesi ile karakterize, kalıcı ve tekrar eden istenmeyen kumar davranışları olarak tanımlanmaktadır.
Kumar oynama sorunu yaşayan insanlar genellikle kumar oynamalarında yanıltıcı bir kontrol hissi taşırlar. Bu yanıltıcı kontrol hissi, kumar bağımlısının sorunları tek başına çözmesi gerektiğini hissetmesine neden olur. Bu nedenle kişi kaybettiği parayı kazanmak için tekrar tekrar kumar oynamayı sürdürür ve kayıp genellikle katlanarak devam eder.
Günün önemli bir kısmı kumar oynayarak ya da oynayacağı zamanı düşünerek/planlayarak geçirmek, günlük hayatta karşılaşılan sorunlardan kaçış olarak kumar oynamayı tercih etmek, kumar oynayamadığı zamanlarda huzursuzluk, gerginlik ya da keyifsizlik gibi duygular yaşamak, kumarda kaybettiklerini kazanmak için tekrar kumar oynamak, kumar oynanan zamanlar ya da kaybedilen para miktarı konusunda yalan söylemek, “artık oynamayacağım” söylemlerinden sonra kendini oynamaktan alıkoyamama ve başarısız bırakma girişimlerinin olması, kendine ait olmayan paralarla kumar oynamak, kumar kayıpları nedeniyle finansal kaynak bulmak için başlarına bel bağlama , kumar oynama sebebiyle kişiler arası ilişkilerde sorun yaşamak ve buna rağmen devam etmek gibi belirtiler kişinin kumar oynama davranışının bağımlılık aşamasına geldiğini göstermektedir.
Günümüzde, kumarhane oyunları (poker, blackjack, rulet, slot, bakarat, keno vb.), bahis oyunları (futbol, basketbol, voleybol, tenis, kriket, rugby, esport, golf, at yarışları, köpek yarışları, horoz dövüşleri, buz hokey, su topu vb.), piyango oyunları (milli piyango, süper piyango, on numara, şans topu, süper loto, sayısal loto, hemen kazan vb.), zar oyunları, borsa, bitcoin gibi her türlü araç ve platform kumar nesnesi olabilmektedir.
Kumar bağımlılığı kişinin bu davranışı üzerinde kontrolünü kaybetmesiyle karakterize bir aşamadır. Bu aşamadan sonra kişi kendisine ve çevresine verdiği zararların tam olarak farkında değildir. Bütün bu sorunların kaynağı kumar olmasına rağmen yine kumar oynayarak içinden çıkmaya çalışır. Sorunlar artar aile ve sosyal çevre etkilenmeye başlar. Bu nedenle kumar bağımlığı tedavi edilmesi gereken kronik bir hastalıktır.
Özel Moodist Hastanesi Kumar Bağımlılığı Tedavi Merkezi’ni kurarak kişiye özgü olarak yapılandırılmış hasta, aile ve tedavi ekibi iş birliğine dayalı bir tedavi modelini uygulamaya başladık.
Bu amacı, merkezin kişinin kumar oynama davranışını tanımlayarak, risk düzeyini belirleme ve kişiye özgü tedavi ve terapi hizmeti sunmaktır. Program hasta, tedavi ekibi ve ailenin birlikte ve koordine çalışmaları üzerine temellenmiştir.
Merkezin temel hedefleri; kumar bağımlılığını tanımak, risk durumunu belirleme, bağımlılığa eşlik edebilecek ruhsal sorunları tanımak ve çözüm yöntemleri geliştirmek, tekrar oynamayı önlemek için yaşamı düzenlemek, riskli durumları tanımak ve başa çıkmayı öğrenmek, sağlıklı yaşamayı öğrenmek, kendini tanımak, istek, duygu ve düşüncelerle başa çıkmayı öğrenmek, kabullenme, dürüstlük, acıya katlanma gibi becerileri geliştirmek ve tedavinin önemli bileşenlerinden biri olan aileyi sürece dahil etme ve olumlu tutum ve davranış sergilemelerini sağlamaktır.
Kumar bağımlılığı tedavi merkezi kapsamında klinik değerlendirme, ilaç tedavisi, bireysel terapiler, grup terapileri ve aile terapileri gibi hastaya özgü ve bütüncül bir yaklaşımla kumar oynama davranışının önlenmesi hedeflenmektedir.
Kumar bağımlılığı tedavi programının diğer önemli özelliklerinden biri ise kişiye özgü planlandığından, yüz yüze görüşme dışında online tedavi seçeneklerine de uygun olmasıdır.
Kumar Bağımlılığı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Kumar Bağımlılığı Tedavi Merkezi’ne yapılan başvurular bu alanda uzman psikiyatrist ya da psikolog tarafından değerlendirilir. Yapılan değerlendirme sonucuna göre kişi ve aile ile tedavi programı belirlenir.
Tedavi programı kapsamında; yatarak ya da ayaktan tedavi seçenekleri, ilaç tedavisi, bireysel terapi, grup terapi, aile terapi terapisi, aile grup terapisi ve adsız kumarbazlar gibi etkinliği bilimsel olarak kanıtlanmış yöntemlerden hangisinin uygulanacağına birlikte karar verilir.
Bireysel terapilerde, uluslararası uygulamalar ve klinik deneyimlerimiz sonucu kişiye özgü geliştirdiğimiz kişisel iyileşme programı ve kumar modüler müdahale programı uygulanmaktadır.
Grup terapilerinde hastaların birbirlerinin olumlu deneyimlerinden yararlanmalarını sağlıyoruz. Terapist eşliğinde haftada bir gün yapılan grup terapisinde benzer süreçleri yaşamış olan hastalar birilerine kendi deneyimlerini aktarma fırsatı bulmaktadırlar.
Aile bireysel terapileri ve aile grup terapileri ile kumar bağımlılığından iyileşmenin en önemli bileşeni olan aileyi de tedaviye dahil ederek hem süreç hem de finans yönetimi konularında aktif olmalarını sağlıyoruz. Süreçten çok fazla etkilenen ailenin de gerekli psikolojik desteği alması sağlanır.
Kumar Bağımlılığı tedavi merkezinin farkları;
- Tedavi hizmeti bu alanında uzman profesör, psikiyatrist ve psikologlardan oluşmaktadır.
- Bütüncül değerlendirme yapılmaktadır.
- Yatarak ve ayaktan tedavi seçenekleri sunulmaktadır.
- İlaç tedavisi, bireysel terapi, aile terapisi, grup terapi kombinasyonundan oluşan bir tedavi anlayışı benimsenmektedir.
- Her tedavi için yapılandırılmış programlar vardır.
- Aile tedavinin önemli bir bileşeni olarak kabul edilmektedir.
- İzlem için planlama yapılacaktır.
Kişinin Kumar Bağımlısı Olduğu Nasıl Anlaşılır?
Kumar araçları ve platformları nelerdir?
Günümüzde her şey kumar için bir araç olabilmektedir. Kumar platformları online ya da canlı olabilmektedir. Kumar türleri arasında geçişler olabilmektedir. Kumar bağımlılık aşamasına geldiğinde hepsi aynı riski taşımaktadır.
- Bahis oyunları: Günümüzde, futbol, tenis, basketbol, at yarışı, köpek yarışı, sanal at yarışı, sanal köpek yarışı, rapido, sanal golf, sanal hokey, sanal basketbol, sanal badminton, formula-1 yarışı, golf, hokey, kriket, sanal futbol, sanal tenis gibi neredeyse her şeye bahis yapılabilmektedir.
- Casino oyunları: poker, slot, black – jack, rulet, barakat, zar oyunları ve keno’dur.
- Piyango oyunlar: milli piyango, sayısal loto, şans topu, on numara, süper loto, süper piyango, banko piyango, para loto, hemen kazan.
- Borsa: Foreks, VİOP, Kripto para.
Kumar oynama davranışının evreleri nelerdir?
- Kazanma Evresi: Kumar oynamanın başlangıcında genellikle bir ‘kazanç’ olayı vardır. Oyunla ilgili zihinsel kayış, tolerans ve denetim kaybı bu dönemde gelişmeye başlar. Bu dönem kumara harcanan emek ve zamanın arttığı bir dönemdir. Şans beklenirken beceri geliştirilmeye başlanır. Kişi keyif almaya başlar ve kayıp yerine kazançlar üzerinde durmayı tercih eder.
- Kaybetme Evresi: Bu evre büyük bir kayıpla başlar. Kayıpların peşine düşme davranışı bundan sonra başlamaktadır. Kayıplar arttıkça kumar eylemi giderek öncelik kazanmaya başlar. Borç alma, kredi alma bu dönemde başlar. Bir borcu bir başka borçla kapatmaya çalışmak en sık görülen davranışlardandır. Kazandığı para borca ve tekrar kumara yatırılmaktadır.
- Tükenme Evresi: Bu dönemde kişinin elinde hiçbir şey kalmadığı dönemdir. Kumar oynayan kişi mutsuzdur. Depresyon ve intihar girişimi oranı yüksektir.
- Koy verme Evresi: Bu dönem kişinin her şeyi kaybettiği dönemdir. Kişi kumar oynamayı sürdürür fakat kumar oynama davranışı gelişigüzeldir. Bu dönem eşlik eden ruhsal sorunların arttığı bir dönemdir.
Kumar Bağımlılığı Teşhisi Nasıl Konur?
Kumar davranışı nedeniyle başvuran hastaların değerlendirme süreçleri iki aşamadan oluşmaktadır. İlk aşamada klinisyen tarafından hasta ve ailesinden detaylı bir anamnez alınır. Kumar oynama davranışının bağımlılık açısından ne kadar risk oluşturduğunu değerlendirmek için Kumar Risk Tarama Ölçeği (KURT) ölçeği kullanılmaktadır.
Kumar oynayan kişilerin kendileri tarafından doldurulabilecek ölçeğin puanlaması ise; Hiçbir zaman: 0 puan, Bazen: 1 puan, Hiçbir zaman: 2 puan şeklinde hesaplanır. Ölçek toplam puanı üzerinden 9,5 ve üzeri puan alan kişiler kumar bağımlılığı için yüksek riskli kabul edilmelidir. Riskli kumar oynayan kişiler kumar bağımlısı olmamak için gerekli tedavi desteği almalılar.
| Aşağıdaki ifadeleri dikkatlice okuyunuz ve sizin için uygun seçeneği işaretleyiniz… | Hiçbir zaman | Bazen | Neredeyse her zaman | |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Aileniz veya arkadaşlarınıza ne kadar kumar oynadığınız veya kumarda ne kadar para kaybettiğiniz konusunda yalan söylediniz mi? | ○ | ○ | ○ |
| 2 | Kumarda kaybettiğiniz parayı kazanmak için tekrar kumar oynadığınız oldu mu? | ○ | ○ | ○ |
| 3 | Kumar oynamanız nedeniyle ailenizin sizi eleştirdiği oldu mu? | ○ | ○ | ○ |
| 4 | Kumar oynamanız nedeniyle ailenizle ilişkide sorun yaşadığınız oldu mu? | ○ | ○ | ○ |
| 5 | Kumar oynamanız nedeniyle ekonomik sorunlar yaşadığınız oldu mu? | ○ | ○ | ○ |
| 6 | Kumar oynamak amacıyla borç aldığınız oldu mu? | ○ | ○ | ○ |
| 7 | Yaşamınızdaki ve ilişkilerinizdeki sorunlardan kaçmak veya unutmak amacıyla kumar oynadığınız oldu mu? | ○ | ○ | ○ |
| 8 | Kumar oynadıktan sonra, kumar oynamanız ile ilişkili pişmanlık duyduğunuz oldu mu? | ○ | ○ | ○ |
| 9 | Niyet ettiğinizden daha fazla kumar oynadığınız oldu mu? | ○ | ○ | ○ |
| 10 | Kumar oynama davranışınız son bir aydır devam ediyor mu? | ○ | ○ | ○ |
Kumar bağımlılığı teşhisi koymak için klinisyen değerlendirmesiyle birlikte DSM – V tanı kriterleri kullanılmaktadır. Kumar oynayan kişide aşağıdaki kriterlerden 4-5 belirti varsa, ağır olmayan, 6-7 belirti varsa orta derece ve 8-9 belirti varsa ağır düzeyde kumar bağımlılığına işaret etmektedir.
- İstenilen coşkuyu sağlayabilmek için giderek daha fazla parayla kumar oynama
- Kumar oynamayı bırakma ya da durdurma girişimleri sırasında huzursuz ya da kolay sinirlenen biri olma.
- Bugüne kadar birçok kez kumar oynamayı denetim altına alma, bırakma ya da durdurmaya yönelik başarısız girişimlerin olması.
- Kumar oynamadığı zamanlarda da sık sık kumar üzerine düşünme.
- Sıklıkla, sıkıntı yaşarken kumar oynama (örn. çaresiz, suçlu, bunalmış, çökkün).
- Parayla kumar oynayıp kaybettikten sonra, çoğu kez, kaybettiklerimiz kazanmak için tekrar oynama.
- Ne kadar kumar oynadığını gizlemek için yalan söyleme.
- Kumar oynama yüzünden, sosyal ilişkilerin, iş ya da eğitim hayatının olumsuz etkilenmesi.
- Kumar oynadığı için düştüğü parasal durumlardan kurtulmak için başkalarının parasal kaynak sağlamasına bel bağlama.
Moodist’te Kumar Bağımlılığı Nasıl Tedavi Edilir?
Genel popülasyonda kumar oynayan geniş bir kitle olmasının yanında, kumar bağımlılığı geliştiren popülasyonun %1.2 – 7.1 gibi azımsanmayacak orandadır. Yapılan çalışmalar kumar bağımlısı kişilerin ancak %10 kadarı tedavi başvurusunda bulunmaktadır. Tedaviyi erken bırakma ve nüks oranları oldukça yüksektir. Aşağıda belirtilen tedavi yöntemlerinin kombine bir biçimde sürdürülmesi tedavi başarısını arttırmaktadır.
İlaç tedavisi
Günümüzde kumar bağımlılığı için geliştirilmiş özel bir ilaç olmamasına rağmen, kumar oynama isteği ve dürtüsünü azaltma, tekrar kumar oynamayı önleme için ilaçlar kullanılmaktadır. Bununla beraber kumar bağımlılığına eşlik eden; depresyon, kaygı bozukluğu, uyku problemleri gibi durumlarda da ilaçlar kullanılmaktadır. İlaç tedavisinin kumar bağımlılığı alanında uzmanlaşmış bir psikiyatrist tarafından yazılmış olmasına ve yeterli dozda yeterli sürede kullanılmasına dikkat edilmelidir.
Bireysel terapiler
Kumar problemi olan kişi ile sürdürülen terapilerdir. Bireysel terapilerde 3 ayrı modül yer almaktadır.
- Kişisel İyileşme Programı
- Kumar Modüler Müdahale Programı
a. Kişisel İyileşme Programı
İlk modül kişiye özge yapılandırılmış olan Kişisel İyileşme Programıdır. Bu program 3 basamak ve 36 çalışmadan oluşmaktadır. Genel olarak kumar bağımlılığına yönelik farkındalık sağlama, kaymayı önleme ve yaşamı düzenleme gibi temel çalışmaların yapıldığı programda aşağıdaki bölümler bulunmaktadır.
Birinci Basamak
- Kumar oynama düzeyim
- Yarar ve zarar dengesi
- Bağımlılığın hayatıma etkisi
- Bağımlılığın geleceğime etkisi
- Kumarı bırakırsam hayatıma etkisi
- Güvendiğin birinden destek almak
- Para yönetimi
- Yapmam ve yapmamam gerekenler
- Değişime hazır olmak
- Değişim döngüm
- Nasıl başladım, nasıl devam ettim?
- Kayma dönemlerim
İkinci Basamak
- Riskli durumlarım
- Oynama düzeyini belirleme
- Riskli durumlarla başa çıkma
- Riskli durumlar ve başa çıkma yöntemlerim – 1
- Riskli durumlar ve başa çıkma yöntemlerim – 2
- Riskli durumlar ve başa çıkma yöntemlerim – 3
- Riskli durumlar ve başa çıkma yöntemlerim – 4
- Aile üyeleri olan ilişkilerim
- Arkadaşlarım
- İyileşmek için acele etmemek
- Israrlarla başa çıkmak
- Kendini test etmemek
Üçüncü Basamak
- Mitler ve gerçekler – 1
- Mitler ve gerçekler – 2
- Önyargısal tahminler
- Kendimde değiştirmem ve güçlendirmem gerekenler
- Olumsuz içsel konuşmayı olumluya çevirme
- Kumar oynanmayan bir çevre geliştirmek
- Acil durumlar ve başa çıkma yollarım
- Düşünmeden hareket etmemek
- Geçmiş ve gelecekten çok şimdiye odaklanmak
- Kabullenmek
- Acıya katlanmayı öğrenmek
- Dürüstlük
b. Kumar Modüler Müdahale Programı
Bireysel terapilerde uygulanan üçüncü modül ise Kumar Modüler Müdahale Programı’dır. Kumar modüler müdahale programı, kumar bağımlılığını ve eşlik eden sorunları tedavi etmek amacıyla hazırlanmış yapılandırılmış, danışan odaklı ve interaktif bir programdır.
Amaçlar
- Kumar bağımlılığı hakkında bilgilendirmek
- Kumar oynama davranışına yönelik riskleri belirlemek
- Kumar bağımlılığının etkileri hakkında farkındalık kazandırmak
- Kumar bağımlılığına yönelik düşünce tuzaklarını tanıma
- Tekrar kumar oynamaya yönelik riskleri tanıma ve önlem alma
- Kumar bağımlılığından korunma ve değişim motivasyonu sağlama
- Aile ile çalışma
Hedef Grubu
Kumar modüler müdahale programı, kumar oynama sorunu nedeniyle başvuran, kumar bağımlılığı açısından risk taşıyan ve kumar bağımlılığı geliştirmiş kişilere uygulanmak üzere hazırlanmıştır.
Uygulama Süresi
Bu programı sadece “kumar modüler müdahale programı” eğitimini alan uzmanlar uygulayabilir. Programda her modül için hazırlanan testler danışan tarafından doldurulmakta ve görüşme sırasında uzman tarafından puanlanmaktadır. Test sonuçlarına göre danışana geri bildirim verilmekte ve modüle yönelik psikoeğitim yapılmaktadır.
Kumar modüler müdahale programı;
- 10 modülden oluşmaktadır.
- Bireysel terapi formatındadır.
- Program geri bildirime dayalı psikoeğitim modeline dayanmaktadır.
- Her oturumda bir modülün çalışılması gerekmektedir.
- Oturumların haftada bir yapılması uygundur.
- Program online çalışılmaya uygundur.
- Kumar aile psikoeğitim modülü aile ile çalışılmaktadır.
- 16 yaş ve üzeri kumar problemi olan kişiler bu programa alınabilir.
Program aşağıdaki modüllerden oluşmaktadır.
- Bahis/kumar oynama davranışı hakkında bilgi edinme
- Kumar risk düzeyi üstünde çalışma
- Kumar risklerine yönelik önlemler
- Bahis/kumarın hayatına olan etkileri üstünde çalışma
- Yanlış inançlar ve düşünce tuzakları üstünde çalışma
- Relaps riskleri üstünde çalışma
- Koruyucu faktörler ve değişim üstünde çalışma
- Aile desteği ve aile ilişkilerini düzenleme üzerine çalışma
- Acil durumlarla başa çıkma
- Ailelere yönelik psikoeğitim
Grup terapileri
Bir uzman yönetiminde kumar problemi yaşayan diğer kişilerinde dahil olduğu etkileşimsel öğrenmeye dayalı terapilerdir. Grup terapilerinde kişiler birbirlerinin olumlu ve olumsuz deneyimlerinden ders çıkarırlar ve farkındalık sağlarlar.
- Farkındalık,
- Kumarı anlamak,
- Hemen harekete geçmemeyi öğrenme,
- İstek-duygu ve düşünceyi yönetmek,
- Kumar ile ilgili hatalı düşünceler,
- Tetikleyiciler ve yüksek riskli durumlar,
- Aile ilişkilerini onarma,
- Zamanı yapılandırma,
- Stres ve öfke yönetimi,
- Kendine iyi bakmayı öğrenme
- Grup üyelerinin getirdiği ve grubun o seansta çalışmayı kabul ettiği konular ele alınır.
Aile Terapileri
Kumar problemi olan kişilerin ailelerini kapsayan terapilerdir. Bireysel aile görüşmeleri ve aile grup terapileri olmak üzere iki şekilde sürdürülmektedir. Bireysel aile terapisinde, ailesi ile kumar bağımlılığı tedavi sürecin nasıl yönetilmesi gerektiği çalışılır.
Aile grup terapisinde ise kumar problemi yaşayan kişilerin ailelerinin katıldığı uzman psikoloğun yönettiği etkileşimsel ve deneyimsel öğrenmeye dayalı grup terapileridir. Kumar hastalığını ve etkilerini anlama, tedavi sürecinde sağlıklı destek sağlama, kumara yönelik önlemler alma, duygularını ifade etmelerini sağlama, baş etme yöntemleri geliştirme, profesyonel destek alma etkisiz baş etme yöntemlerini fark etme gibi konular çalışılmaktadır.
Kendine Yardım Grupları
Dünyada oldukça yaygın olan adsız kumarbazlar kendine yardım grupları, kumar problemi yaşayan kişilerin iyileşme süreçlerini devam ettirebilmelerine olanak sağlayan bir oluşumdur. Kumar problemini belli bir aşamaya kadar yönetebilmiş kişilerin kendilerinden sonra gruba dahil olan kişilere rehberlik ederek onların iyileşme süreçlerine destek olurken kendi iyileşmesini de sürdürmelerini sağlayan bir prensibe dayanmaktadır.
Yatarak tedavi
Kumar bağımlılığında kişinin kendine ya da çevresine zarar verebileceği özellikle intihar düşüncesinin olduğu durumlar, kumar istediğini durduramadığı durumlarda yatarak tedavi seçeneği hastayla birlikte karar verilerek sürdürülebilir.
Yatarak tedavi programında aşağıdaki uygulamalar yapılmaktadır.
- Değerlendirme bataryası
- İlaç tedavisi
- Kumar kişisel iyileşme programı
- Kumar günlük envanter
- Kumar psikoeğitim kartları
- Aile psikoeğitim
- Grup terapisi
Kumar Oynama Davranışını Değiştirme Yolları
- Para kazanmak için kumar oynamaya güvenmeyin.
- Kumar oynamak için asla borç para almayın.
- Bağımlılık aşamasına geldiyse kumar oynamaktan tümden vazgeçin.
- Rahatsız edici duygular ve stresle baş etmek için kumar oynamayın.
- Eğer kaybederseniz, o parayı geri kazanmak için kumar oynamayın.
- Kumar oynama düşünceleriyle başa çıkın (zihniniz size tuzaklar kuracaktır).
- Düşünce tuzaklarınızın farkına varmak için destek alın.
- Kumar oynanan yerlerden (casino, kahvehane, bayi vs.), ortamlardan (dijital araçlar) ve kişilerden uzak durun.
- Üzerinizde günlük ihtiyacınızı karşılayabilecek kadar para bulundurun. Kredi kartları ve ATM kartlarını kullanılmayın.
- Davranışınızı değiştirin. Uzak durabilmek için yaşam tarzınızı değiştirin, olumsuz alışkanlıkların yerine olumlu davranışların koyun.
- Uzun süreli tedaviye devam edin, çünkü kumara geri dönme uzun süreler içinde olabilmektedir.
Bu sayfadaki bilgiler Özel Moodist Hastanesi Medikal Ekibi tarafından hazırlanmıştır.
