Uçucu Madde Bağımlılığı Nedir?
Uçucu madde, oda sıcaklığında buharlaşabilen maddeler için kullanılır. Uçucu madde bağımlılığına neden olan ürünler çok çeşitlidir ancak ülkemizde ilk sırada yapıştırıcılar ve tiner kullanılır, düzenli kullanım uçucu madde bağımlılığı ile sonuçlanır. Bunun dışında bağımlılığa neden olan uçucu maddeler aşağıdaki gibidir:
- Tıbbi veya tıbbi olmayan amaçlarla kullanılan gazlar: Nitröz oksit, helyum, oksijen, benzin, çakmak gazı, propan, parafin, bütan, antrifriz, akü asidi, freon, tutuşturucu sıvılar;
- Endüstriyel/evle ilgili uçucular: Çamaşır suyu, yapıştırıcılar, saç boyası, tiner, ayakkabı boyası, kauçuktan yapılan yapıştırıcılar, aseton, oje;
- Sanat/Ofis teçhizatları: daksil, işaretleyici kalem ve boyalar;
- Evle ilgili aerosoller: saç spreyi, sprey boya, deodorant, oda spreyi;
- Alifatik nitritler: astım inhalanları.
Uçucu maddeler en hızlı bağımlılık yapan maddelerdir. Bu maddelere bağımlılık çok hızlı olur. Bağımlılığın en önemli kriterlerinden olan giderek artan miktarda kullanım, uçucu madde kullanıcılarında çok kolay ve hızlıdır.
Uçucu Madde Bağımlılığının Oluşmasına Neden Olabilecek Risk Faktörleri Nelerdir?
Uçucu madde bağımlılığı en sık 14-15 yaşlarda görülür. Kullanım genellikle 17-19 yaşlarında azalmaya başlar, kişiler farklı bağımlılık yapıcı maddelere geçerler. Bazıları ise uçucu madde kullanımını erişkinlikte de sürdürür. Ucuz ve kolay ulaşılabilir olması, uçucu madde bağımlılığının yaygın olmasının nedenlerindendir. Uçucu madde bağımlılığı oluşmasına neden olan riskler olarak şunları söyleyebiliriz:
- Uçucu madde bulunan ortamlarda çalışmak,
- Sosyoekonomik açıdan dezavantajlı grupta bulunmak,
- Suç, hapishane yaşantısı,
- Depresyon, intihar, antisosyal tutumlar,
- Okul devamsızlığı,
- Aile dağınıklığı veya çatışmaları,
- Ebeveynde veya akranlarda bağımlılık,
- Olumsuz kendilik algısı,
- Eğlence olanakları kısıtlı olmak,
- Spor, sanatsal etkinlik gibi etkinliklere yeterli katılma imkânı bulamamak.
Kişinin Uçucu Madde Bağımlısı Olduğu Nasıl Anlaşılır?
Uçucu madde kullanımı ülkemizde yaygın olarak çocuklarda görülmesi nedeniyle ebeveyne ve öğretmenlere büyük rol düşmektedir. Uçucu maddeler çok hızlı etki gösterip, etkisi hızlıca geçtiği için kişi sürekli elinde, yakınında maddeyle gezer.
Uçucu madde kullanıldığı, uçucu maddelerin nefesteki ya da giysilerdeki kokusu, yapıştırıcılara ait artıkların giyside kalması, burun ya da ağız çevresindeki kızarıklıklardan anlaşılabilir.
Uçucu madde kullanımını, kısa bir keyif hâli ve gevelercesine konuşma izler. Bazen bulantı, kusma, karın ağrısı, kulak çınlaması, halüsinasyonlar ve zihin bulanıklığı izlenebilir. Vücuda kesici aletlerle veya başka türlü zarar verme davranışlarıyla ilgili izler, içinde uçucu madde olan torbanın yüzde bıraktığı izler, aileler ve öğretmenler için uyarıcı olabilir.
Uçucu Madde Bağımlılığının Yol Açtığı Sorunlar Nelerdir?
Uçucu madde bağımlılığına bağlı nörolojik sorunlar çok çeşitlidir. Bunamaya varan zihinsel sorunlara neden olabilir. Nörolojik sorunlar davranışsal sorunları artırır ve tedaviyi güçleştirir. Kişinin muhakemesinin bozulmasına dolayısıyla suça eğilim ve saldırganlığa yol açar.
Ayrıca:
- Dikkat konsantrasyon eksikliği;
- Hafıza bozukluğu, Öğrenme güçlüğü, Yeni bir şey öğrenememe;
- Denge bozukluğu, Hareketlerin yavaşlaması, Sakarlık görülebilir.
Bunların dışında kalp ritminde ve kasında bozulma, akciğerlerin kanlanması, solunum yolu hasarı, karaciğerde büyüme, böbrek yetmezliği ve böbrekle ilgili farklı sorunlara yol açar. Uçucu madde bağımlılığının ölüme neden olması da nadir görülen bir durum değildir.
Uçucu Madde Bağımlılığı ile Birlikte En Sık Görülen Psikolojik Sorunlar Nelerdir?
Madde bozuklukluları genel olarak psikotik bozukluk, halüsinasyonlar, intihar, depresyon, anksiyete, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna neden olabilir. Madde kullanımına bağlı psikotik bozukluk kronikleşebilir.
Moodist’te Uçucu Madde Bağımlılığı Nasıl Tedavi Edilir?
Moodist’te uçucu madde bağımlılığını tedavi etmek için 3 basamaklı bir tedavi modeli uyguluyoruz. Tedavi programı maddeden arınmayı, maddenin yol açtığı zararı tespit etmeyi, temiz kalmayı öğretmeyi ve yaşamı yeniden yapılandırmayı kapsamaktadır.
Yatarak veya ayaktan tedavi imkânı sunuyoruz, ilaç tedavilerini eksiksiz bir biçimde yapıyoruz ve aileye destek veriyoruz. Hastalara yoğun bir psikososyal tedavi programı uyguluyoruz.
Yakını Uçucu Madde Bağımlısı Olanlara Yönelik Bilgilendirmeler
Uçucu madde bağımlılığı daha çok çocukluk veya ergenlik yaşlarında geliştiği için çocuğunuzla yakın ilişkide olmanız; ne yaptığını, nerelere gittiğini, kimlerle arkadaşlık ettiğini bilmeniz faydalı olur. Tabii tüm bunları öğrenebilmek için öncelikle çocuğunuzla samimi, açık ve güvenli bir ilişki kurmalısınız.
Öncelikle konuşmak için acele etmeyin ve gizlice onu izleyin, gözlemleyin. Hangi maddeyi kullandığını öğrenmeye çalışın. Öğrendiğinizde kendiniz o maddeyle ilgili bilgi edinin.
Uçucu madde kullandığını öğrendikten sonra bir bağımlılık danışmanına veya psikiyatra başvurmanız çok önemlidir. Bağımlılık bir beyin hastalığıdır ve bunun tedavisinde ancak bir uzman size yardımcı olabilir ve bu süreci daha kolay atlatmanızı sağlayabilir.
Bu sayfadaki bilgiler Özel Moodist Hastanesi Medikal Ekibi tarafından hazırlanmıştır.
