Baş dönmesi (vertigo), farklı nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan bir problemdir. Baş dönmesi görülme sıklığı, yaşlanmayla artmakla birlikte her yaş grubunda karşılaşılabilen bir durumdur.
Baş Dönmesi (Vertigo) Nedir?
Baş dönmesi; dengesiz, sersem, bayılacakmış gibi hissetmeyi tanımlamak için kullanılır. Baş dönmesi, etraftaki cisimlerin döndüğü ya da hareket ettiği gibi yanlış bir algının oluşmasına neden olabilir. Bu yanlış algı da vertigo olarak adlandırılır.
Ara sıra hissedilen baş dönmesi genellikle ciddi bir problemden kaynaklanmaz. Ancak baş dönmesinin sık sık görülmesi, uzun sürmesi gibi durumlarda ise doktora başvurmak faydalı olur.
Baş Dönmesi (Vertigo) Türleri Nelerdir?
Baş dönmesi; sersemliğe, denge kaybına yol açan birkaç farklı his için ortak kullanılan bir terimdir. Bu nedenle baş dönmesinin farklı türleri vardır. Bu türlerin en bilineni olan vertigo, etraftaki cisimlerin hareket ediyormuş ya da dönüyormuş gibi algılanmasıdır. Örneğin kişi sabit bir biçimde otururken, o da dönüyormuş gibi algılanır. Dengesizlik olarak tanımlanan diğer bir türde ise kişinin denge kaybı söz konusudur. Presenkop türü ise hastanın bilincini kaybettiği, kendinden geçtiği bir baş dönmesi çeşididir. Diğer bir türde ise hastanın çevreyle olan bağı kopar, kişide sersemleme görülür.
Baş Dönmesi (Vertigo) Neden Kaynaklanır?
Baş dönmesi; iç kulak problemlerinden yol tutmasına, tansiyonun düşmesinden çeşitli ilaçların kullanımına kadar pek çok farklı olaya bağlı olarak gerçekleşebilir.
İç Kulak Problemleri
Dengenin doğru bir biçimde algılanması pek çok farklı vücut kısmının yardımıyla gerçekleşir. Denge algısında görev alan organlardan biri gözdür. Göz, vücudun ortamdaki konumunun ve hareketlerinin algılanmasını sağlar. Duyu sinirleri de vücudun konumu ve pozisyonu hakkında beyne sinyaller gönderir. Son olarak iç kulak da yerçekimi değişimlerini ve ileri geri hareketlerini algılayan duyu hücrelerini içerir.
İç kulak problemlerinde; beynin iç kulaktan aldığı bilgiler ile göz ve duyu sinirleri aracılığıyla beyne ulaşan sinyaller arasında bir tutarsızlık olur. Bu durumda kişinin algısı bozulur ve vertigo ortaya çıkar. Kısaca vertigo; beyindeki bir karışıklık, tutarsızlık sonucu oluşur. Vertigoya sebep olan durumlar:
- Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV): Bu duruma sahip kişilerde, ani başlangıçlı ama kısa süreli vertigo atakları görülür. Atak sırasında hasta etrafı dönüyormuş, hareket ediyormuş gibi algılar. Ani baş hareketleri; örneğin hızlıca kalkmak, başı eğmek, sağa sola çevirmek gibi davranışlar atakları tetikleyebilir. BPPV, vertigonun en sık karşılaşılan sebebidir.
- Enfeksiyon: Vestibüler sinir olarak adlandırılan ve kulak ve beyin arasında sinyal iletiminden sorumlu olan sinirin enfeksiyonu vertigoya neden olabilir.
- Meniere Hastalığı: İç kulakta aşırı sıvı birikimine neden olan bir hastalıktır. Bu hastalık, ani başlayan ve birkaç saat boyunca süren vertigoya yol açabilir. Hastalık; vertigonun yanı sıra kulakta tıkanma hissi, kulak çınlaması, işitme azlığı gibi sorunlara da sebep olabilir.
- Migren: Migren hastası kişilerde baş ağrısının olmadığı durumlarda dahi vertigo ya da diğer baş dönmesi türleri görülebilir.
Dolaşım Problemleri
Beyne giden kan akımının azalması da hastada sersemlik, bayılma ve baş dönmesi gibi belirtilere yol açar. Baş dönmesine yol açan dolaşım sorunları şöyledir:
- Kan Basıncında Düşme: Tansiyonda ya da kan basıncında meydana gelen hızlı bir düşüş; baş dönmesine yol açabilir. Hızlıca oturmak ya da birden ayağa kalkmak gibi davranışlar kan basıncında ani değişikliğe neden olacağından baş dönmesi yapabilir. Bu duruma aynı zamanda ‘ortostatik hipotansiyon’ adı verilir.
- Kan Dolaşımında Azalma: Kalp kası hastalıkları, aritmi, kalp krizi gibi rahatsızlıklar baş dönmesine neden olabilir. Kanamaya ya da başka nedenlere bağlı olarak kan hacminde ciddi bir azalma olması da; beyne giden kan akımını azalmasına ve dolayısıyla kişide baş dönmesi ya da bayılma görülmesine yol açabilir.
Diğer Nedenler
Baş dönmesinin diğer sebepleri:
- Nörolojik Hastalıklar: Parkinson veya Multipl Skleroz (MS) gibi hastalıklar, denge kaybı ve baş dönmesi sorunlarına yol açabilir.
- İlaçlar: Nöbet oluşumunu engellemek için kullanılan ilaçlar, antidepresanlar, sakinleştiriciler; baş dönmesine neden olabilir. Tansiyon düşürücü ilaçlar da kan basıncında istenenden daha fazla bir düşüşe yol açtığında baş dönmesi ortaya çıkabilir.
- Anemi (Kansızlık): Kansızlık; solukluk, yorgunluk, güçsüzlük gibi etkilerinin yanı sıra baş dönmesi belirtisinin ortaya çıkmasına yol açabilir.
- Düşük Kan Şekeri (Hipoglisemi): Özellikle diyabet hastası olan ve insülin kullanan kişilerde kan şekeri tehlikeli düzeylere inebilir. Bu durumda hastada baş dönmesi, terleme, anksiyete, bilinç bulanıklığı gibi belirtiler görülür.
- Karbonmonoksit Zehirlenmesi: Düzgün çalışmayan şofben, soba, ocak gibi aletlerden karbonmonoksit gazı salınır. Solunum yoluyla vücuda alınan bu gaz; baş dönmesi, güçsüzlük, mide bulantısı, bilinç bulanıklığı gibi problemlere yol açar.
- Aşırı Sıvı Kaybı: Aşırı sıcaklarda dışarı çıkmak, hareket etmek terlemeyle yüksek miktarda sıvı kaybına neden olur. Kaybedilen bu sıvı bol miktarda su içilerek yerine konmazsa kişide baş dönmesi görülebilir.
Baş Dönmesi (Vertigo) Belirtileri Nelerdir?
Baş dönmesi, hastalarda:
- Etraf dönüyormuş, hareket ediyormuş hissi
- Bayılma, kendinden geçme
- Denge kaybı
- Başta ağırlık hissi
gibi çeşitli belirtilere neden olur.
Bu belirtiler; yürüme, ayağa kalkma ya da başı hareket ettirme gibi durumlarda şiddetlenebilir. Bazen baş dönmesi o kadar şiddetli hissedilir ki, kişinin oturması veya uzanması gerekebilir. Baş dönmesi saniyeler, dakikalar içerisinde geçebileceği gibi günlerce sürebilir ya da tekrarlayabilir.
Baş Ağrısı (Vertigo) Tanısı Nasıl Konulur?
Tanıda hastaya; baş dönmesinin tarifi, ne sıklıkta görüldüğü, baş dönmesini tetikleyen durumların olup olmadığı gibi sorular yöneltilir. Hastanın kullandığı ilaçlar da sorgulanır. Muayene sırasında hastanın yürümesi istenerek dengesini sağlayıp sağlayamadığı kontrol edilir. Tanı için hastaya nörolojik muayene de yapılabilir. Bu muayene ile hastanın sinirleri değerlendirilir ve sinir sisteminde bir sorun olup olmadığı araştırılır.
Tanıda hikaye ve muayene ek olarak bazı testler de yapılabilir. Örneğin vertigoya neden olan Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo için hastanın kafası hareket ettirilerek baş dönmesinin görülüp görülmediğine bakılabilir.
Moodist Hastanesi’nde Baş Dönmesi (Vertigo) Nasıl Tedavi Edilir?
Baş dönmesi (vertigo) tedavisinde öncelikle sorunun neden kaynaklandığının bulunması ve varsa altta yatan hastalıkların tedavi edilmesi gerekmektedir. Uzman hekim tarafından hastanın detaylı öyküsü alınarak ve ardından nörolojik muayenesi gerçekleştirilir. İyi bir sorgulama ve muayene, ek bir laboratuvar girişimine gerek bırakmaksızın nedeni ortaya koymak için çoğu vakada yeterli olabilmektedir.
Saptanan baş dönmesi nedenine göre tedavi yöntemleri farklılık göstermektedir. Bunlar; basit baş hareketler olabildiği gibi ilaç tedavisi veya cerrahi müdahale de olabilmektedir. Bazı baş dönmesi türleri kendiliğinden geçse de çoğunlukla tedavi, baş dönmesine neden olan esas hastalığın iyileştirilmesine yönelik olarak planlanır. Farklı sağlık problemlerinden kaynaklanabilen baş dönmesi, aslında bir hastalık olmayıp, odak hastalıktan kaynaklanan semptomatik bir bulgudur. Yani birden çok problemin ortak sonucudur.
Tedavide öncelik baş dönmesi sorununu azaltmak veya ortadan kaldırmak, denge fonksiyonlarını en güvenli şekle getirmektir. Eğer, iç kulaktaki kristallerin yer değiştirmesine bağlı olarak gerçekleşiyorsa tedavi kristallerin yeniden konumlandırılmasını yönündedir. Pozisyonel bir vertigoda baş manevraları ile baş dönmesi şikayeti giderilebilir. Erken dönemde denge merkezlerini baskılayarak şikayetleri azaltan yatıştırıcı ilaçlar kullanılabilir.
Eğer iç kulakla ilgili bir rahatsızlığa bağlı olarak baş dönmesi ortaya çıkmışsa; bu sefer hastanın hem yaşam tarzını düzenlemesi gerekebileceği gibi, baş dönmesini baskılayıcı, dolaşımı arttırıcı ve denge sinirlerinin hassasiyetini azaltıcı ilaçlar tedavide yer alır.
Baş dönmesinin tedavisinde ilaç kullanımından başka yöntemler de olup bunlardan bir tanesi manevralardır. Baş dönmesini azaltmak için hastaların evde uygulayabileceği bazı hareketleri ilgili uzman tarif edebilir ya da verilecek broşürlerle bilgilendirebilir. Bu manevralar, birkaç dakikada yapılabilmeleri, çok pratik olmaları ve sonuçlarının etkili olması nedeniyle son derece tercih edilen bir baş dönmesi tedavi yöntemidir. Ancak her baş dönmesinde yapılmamalıdır. Eğer baş dönmesi denge kanalları kaynaklıysa, uzman hekim tarafından doğru bir manevra yapılması ile çözüme ulaşılabilir.
Baş Dönmesi (Vertigo) Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Baş dönmesi tedavi edilmediğinde düşme ve yaralanma gibi problemlere yol açabilir. Araç kullanırken ani bir baş dönmesi de trafik kazalarına sebebiyet verebilir. Bu durumların önüne geçebilmek için baş dönmesine sebep olan durumun belirlenmesi ve tedavi edilmesi oldukça büyük önem taşır.
Baş Dönmesi (Vertigo) ile Başa Çıkmak için Ne Yapılabilir?
Baş dönmesini sık sık yaşayan kişilerin, tedavinin yanı sıra baş dönmesine bağlı oluşabilecek sorunların önüne geçmek için çeşitli önlemleri alması faydalı olabilir. Banyo zemininde kaydırmaz paspasların kullanılması, baş dönmesi sırasında ayağa takılabilecek kablo, kilim gibi eşyaların ortadan kaldırılması gerekebilir. Ayrıca baş dönmesi yaşayan kişiler araç kullanmamalıdır. Düzenli beslenmek ve yeterince sıvı almak da dehidratasyona ya da düşük kan şekerine bağlı baş dönmelerinin önüne geçer.
Baş Dönmesi (Vertigo) Olan Yakınıma Nasıl Yardımcı Olabilirim?
Baş dönmesi yaşayan yakınınıza yardım etmek için onu mutlaka bir sağlık merkezine götürmeli ve gerekli kontrollerini yaptırmalısınız. Yakınınız baş dönmesine yol açabilecek diyabet, tansiyon gibi hastalıklara sahipse çeşitli önlemler alabilirsiniz. Örneğin diyabet hastası yakınınızın yanında, aracında şeker taşımasını ve kan şekeri düştüğünde hemen bu şekeri tüketmesini sağlayabilirsiniz. Tansiyon hastalarında ilaç değişikliği, doz artımı gibi durumlarda ilk birkaç gün kan basıncındaki ani düşüşe karşı dikkatli olmasını önerebilir, beraber yaşıyorsanız siz de bu duruma karşı hazırlıklı olabilirsiniz.
Özel Moodist Hastanesi uzman kadrosuyla baş dönmesi problemi yaşayanlara çözüm imkanı sunar. Hastaların tedavilerinin multidisipliner yaklaşım metoduyla belirlendiği hastanemizde hastalara, ilaç tedavisinin yanı sıra yaşam tavsiyeleri de verilir. Böylece hastanın iyileşme sürecinde yaşam kalitesi de artırılarak bütüncül bir tedavi sağlanır.
Baş dönmesi ile ilgili ayrıntılı bilgi sahibi olmak ya da randevu almak için 0 216 912 1700 numaralı telefonu arayabilir ya da hastanemize başvurabilirsiniz.
Bu sayfadaki bilgiler Özel Moodist Hastanesi Medikal Ekibi tarafından hazırlanmıştır.
