Demans (Bunama)

Demans, 60 yaş üzeri kişilerin %5’inden fazlasını etkileyen bir durumdur. Demansın görülme sıklığı yaşla birlikte artar. Farklı nedenlerle ortaya çıkabilir ve ilerleyici özellik gösterebilir. Demans hastalığınun ilerlemesini durdurmak için rahatsızlığın erken evrede fark edilip tedavi edilmesi büyük önem taşır.

Demans (Bunama) Nedir?

Demans (bunama); düşünme, hafıza oluşturma, yargılama, davranış gibi bilişsel işlevlerde günlük hayatı etkileyecek ölçüde bozulma olmasıdır. Demans bir hastalık değildir, bazı rahatsızlıklar sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Bazı kişilerde hafif belirtilere neden olabileceği gibi bazılarında da şiddetli belirtiler oluşturur. Demans hastalarında kişilik değişimleri görülebilir.

Alzheimer hastalığı, ileri yaş grubunda en sık görülen ilerleyici demans (bunama) türüdür. Alzheimer dışında farklı hastalıklar da demansa yol açabilir. Demans gelişimine neden olan duruma bağlı olarak bazı demans türleri geri döndürülebilir özelliktedir.

Demans (Bunama) Türleri Nelerdir?

Demans türleri genellikle demansa neden olan hastalıklara göre belirlenir. Demansın en sık görülen türleri:

• Alzheimer Hastalığı: Demansın en sık görülen türüdür. Tüm demans vakalarının %60-80’ini Alzheimer hastaları oluşturur.
• Vasküler Demans: Beyne giden kan akımının azalmasına bağlı olarak gerçekleşir.
• Lewy Cisimcikli Demans: Sinir hücrelerinde biriken proteinler, hücreler arasındaki iletişimin bozulmasına ve sinirlerin mesaj iletiminde aksamaya neden olur.
• Parkinson Hastalığı: Parkinson hastalığı olan kişilerde demans gelişebilir.
• Frontotemporal Demans: Beynin ön ve yan bölgelerinde oluşan bozulmalar sonucu oluşan demans türüdür.

Demans (Bunama) Neden Kaynaklanır?

Demans (bunama); beyinde bulunan sinir hücrelerinin sayısında azalma veya hücreler arası bağlantıların kaybolması sonucu gerçekleşir. Hastalarda görülen demans belirtileri, beyinde hasar gören bölgenin lokasyonuna göre farklılık gösterir.

Demans; beyinde demans oluşumuna yol açan farklılıklara (örneğin protein birikimi) veya beyinde etkilenen bölgeye göre farklı kategorilere ayrılabilir. Bazı ilaçlara karşı gelişen reaksiyonlar ve vitamin, mineral gibi mikronütrient eksikleri de demans benzeri bir tablo yapabilir. Bu hastalarda, eksik olan mikronütrient yerine konduğunda ya da vücudun tepki gösterdiği ilacın kullanımı sonlandırıldığında düzelme görülür.

Demansa neden olabilecek pek çok farklı durum söz konusudur.

İlerleyici Demansa Neden Olan Durumlar:

• Alzheimer Hastalığı: Alzheimer hastalığı, demansa sebep olan hastalıklar arasında sıklıkla görülür. Alzheimer hastalığının tüm sebepleri henüz aydınlatılamamış olsa da genetik temellerin hastalık gelişiminde önemli rol oynadığı düşünülür. Bazı spesifik genlerdeki mutasyonlar, hastalık oluşumuna etki eder.
  Alzheimer hastalarının beyinlerinde plak ve düğüm olarak adlandırılan çeşitli yapılar mevcuttur. Plaklar; beta amiloid olarak adlandırılan proteinlerin bir araya gelerek oluşturduğu yapılardır. Düğümler ise tau proteini olarak bilinen moleküllerin oluşturduğu ipliksi oluşumlardır. Bu yapısal bozukluklar; beyinde yer alan sinir hücrelerine zarar vererek sinirler arası iletişimi bozar. Bu bozulma da Alzheimer hastalığı gelişimine neden olur.
• Vasküler Demans: Demansın en sık karşılaşılan ikinci türü, vasküler demanstır. Vasküler demansta, beyne kan akışını sağlayan damarlarda hasar vardır. Kan damarlarındaki bu hasarlar, inmeye (felce) ya da beyinde hasar oluşumuna yol açabilecek diğer problemlere neden olabilir. Vasküler demans hastalarında öne çıkan belirtiler; problem çözmede zorluk, yavaş düşünme, odaklanmada sorun şeklindedir. Bu hastalarda genellikle belirgin bir hafıza kaybı görülmez.
• Lewy Cisimcikli Demans: Lewy cisimcikleri; beyinde balon benzeri bir yığın oluşturan proteine verilen bir addır. Lewy cisimcikleri; Lewy cisimcikli demans, Alzheimer ve Parkinson hastalığında görülebilir.
• Frontotemporal Demans: Beynin frontal (ön) vr temporal (yan) loblarındaki sinirlerin dejenerasyonu ile oluşur. Bu demansa sahip hastalarda; kişilik, davranış ve dilde değişimler gözlenir.
• Karışık Demans: İleri yaş grubunda demans sorunu yaşayan hastaların beyinleri incelendiğinde birden fazla demans türünün aynı anda bulunabildiği fark edilmiştir. Örneğin hastanın beyninde hem vasküler demans hem de Alzheimer hastalığına dair bulgular bulunabilir.

Demans ile İlgili Diğer Hastalıklar:

• Huntington Hastalığı: Genetik mutasyon nedeniyle oluşan bu kalıtsal hastalık, beyin ve omurilikteki sinirlerde zayıflamaya sebep olur. 30-40 yaşlarından sonra hastanın bilişsel becerilerinde ciddi bir azalma görülebilir.
• Travmatik Beyin Hasarı: Daha çok beyne sürekli olarak darbe olan boksör, futbolcu gibi kişilerde ortaya çıkar. Beyinde oluşan hasarın lokasyonuna bağlı olarak hastada; demans (bunama), depresyon, konuşma bozukluğu gibi problemler oluşabilir.
• Creutzfeldt-Jakob Hastalığı: Deli dana hastalığı olarak da bilinen bu rahatsızlık, beyinde prion adlı proteinler nedeniyle oluşur. Yapısı bozulmuş proteinler olan prionlar, düzgün proteinlerin de yapısını değiştirerek beyin hasarı oluşturur.
• Parkinson Hastalığı: Parkinson hastalığına sahip pek çok kişide demans gelişir.

Geri Döndürülebilir Demans Sebepleri:

• Enfeksiyonlar: Bağışıklık sisteminin, zararlı mikroorganizmalarla savaşabilmek için oluşturduğu ateş; demans benzeri bir tabloya neden olabilir.
• Otoimmün Hastalıklar: Bağışıklık sisteminin yanlışlıkla vücudun kendisine saldırdığı otoimmün hastalıklardan bazıları demansa yol açabilir. Örneğin immün sistemin sinir hücrelerine saldırdığı Multipl Skleroz (MS) hastalarında demans gelişebilir.
• Metabolik ve Endokrin Problemler: Düşük kan şekeri (hipoglisemi), tiroid hormonundaki bozukluklar, elektrolit dengesizlikleri gibi durumlar da demans benzeri bir tabloya neden olabilir.
• Besin Eksiklikleri: B1, B6, B12 vitamini eksiklikleri; demans (bunama) benzeri belirtilere sebep olur. Yine E vitamini ve bakır eksikliğinde de demans belirtileri görülebilir.
• İlaç Yan Etkileri: İlaç yan etkileri veya ilaca bağlı gelişen reaksiyonlar, demans benzeri etkilere neden olabilir. Bu tarz durumlarda ilgili ilacın kullanımın bırakılması gerekebilir.
• Subdural Hematom: Özellikle yaşlılarda düşme vb. sonucu görülen subdural hematom, beyin ve beyni kaplayan zar arasında kanama olmasıdır. Subdural hematom, kişide demans benzeri semptomların görülmesine yol açabilir.
• Zehirlenme: Ağız metal ya da pestisit (böcek ilacı) zehirlenmeleri, demans belirtilerin oluşmasına sebep olur. Zehirlenmenin tedavi edilmesiyle hastada düzelme görülebilir.
• Oksijen Azlığı (Hipoksi): Dokuların; kansızlık (anemi), astım, uyku apnesi, kalp krizi, karbonmonoksit zehirlenmesi gibi durumlara bağlı olarak yeterince oksijen alamaması hipoksiye neden olur. Bu durumda hastalarda demans belirtileri görülebilir.

Demans (Bunama) Belirtileri Nelerdir?

Demans belirtileri oldukça geniş bir yelpaze oluşturur. Hastada görülen belirtiler; demansın türüne göre değişiklik gösterebilir.

Demans (Bunama) hastalarında görülen bilişsel değişimler:

• Genellikle hastanın bir yakını tarafından fark edilen hafıza kaybı, unutkanlık
• İletişim kurmada ya da konuşma içerisinde kelimeleri hatırlamakta zorlanma
• Yer bulma gibi görsel beceri gerektiren durumlarda zorlanma, evin yolunu bulamama, kaybolma
• Neden-sonuç ilişkisi kuramama
• Problem çözememe
• Plan yapmakta, organize olmakta güçlük yaşama
• Koordinasyonda ve yürüme gibi motor hareketlerde zorlanma
• Bilinç bulanıklığı, çevreden kopma şeklinde sayılabilir.

Demans (Bunama) hastalarında görülen psikolojik değişiklikler:

• Kişilik değişimi,
• Depresyon
• Anksiyete
• Uygunsuz davranış
• Ajitasyon
• Paranoya
• Halüsinasyon olarak sıralanabilir.

Demans (Bunama) Tanısı Nasıl Konulur?

Demans tanısı koymak için genellikle çok sayıda teste ihtiyaç duyulur.

Tanı koyma süreci hastanın şikayetlerinin sorgulanmasıyla başlar. Hastada görülen değişimlerin tespiti için hasta yakınlarının bilgisine de başvurulabilir. Hastanın hangi bilişsel becerilerinde sorun olduğu, hangi becerilerin korunmuş olduğu gibi konular araştırılır.

Demans tanısını koyabilecek tek bir test yoktur. Doktor, hastaya farklı testler uygulayarak tanı koymaya çalışır. Demans tanısında kullanılabilecek testler:

• Bilişsel ve Nöropsikolojik Testler: Bilişsel ve nöropsikolojik testler; hastanın düşünme, yargılama, hafıza oluşturma, neden-sonuç ilişkisi kurma, dili kullanma gibi becerileri test eder.
• Görüntüleme Yöntemleri: BT ve MR yöntemleri ile beyinde kanama, tümör gibi bir anormallik olup olmadığına bakılır. PET taraması ile de beyin aktivitesi ve beyindeki anormal protein birikimi görülebilir.
• Laboratuvar Testleri: Demans oluşumuna neden olabilecek B12 eksikliği gibi besin eksikleri, hormonal bozukluklar veya elektrolit dengesizlikleri gibi durumlar; laboratuvar testleri yardımıyla tespit edilebilir.
• Psikiyatrik Değerlendirme: Hastada görülen demans belirtilerinin oluşumuna etki edebilecek psikiyatrik bir sorun olup olmadığı bu değerlendirme ile ortaya konur.

Özel Moodist Hastanesi, uzman kadrosuyla demans tanısı için güvenle başvurulabilecek bir merkezdir. Hastane demans tanısı için gerekli alt yapıya ve gelişmiş olanakları ile son teknoloji tanı cihazlarına sahiptir.

Özel Moodist Hastanesi’nde Demans (Bunama) Nasıl Tedavi Edilir?

Yaşlı nüfusunun arttığı çağımızın en önemli hastalıklarından olan Demans (Bunama) hastalığında, erken teşhis ve erken tedavi başlangıcı çok önemlidir. Hastalar, unutkanlıktan rahatsızlık duymaya başladıkları zaman vakit kaybetmeden tam donanımlı bir hastaneye başvurmalı, detaylı bir değerlendirme sonrasında uzman bir hekiminin yakın kontrolü altında olmalıdırlar.

Hekim tarafından yapılacak değerlendirmeler sonucunda Demans (Bunama) teşhisi alan hastalarda tedavi süreci; hastanın yaşı, hastalığın ilerlemişlik düzeyi ve eşlik eden diğer hastalıklar da göz önünde bulundurularak kişiye özgü olarak planlanır. Uzmanlar tarafından kesin bir şekilde Demans (Bunama) teşhisi konulan hastalarda, tedavi süreci başlar.

Hastalığı ortaya çıkaran bazı teorilere bağlı olarak birtakım ilaçlar geliştirilmiştir. Demans (Bunama) hastalığı nedeniyle oluşan beyin dokusu kayıplarında öğrenmeden sorumlu asetilkolin maddesi azalırken, ciddi bir iltihap ve dejenerasyon nedeni olarak da glutamat denilen bir maddenin yüksekliği gözlenmektedir. Mevcut ilaçlarla, asetilkolini arttırmaya çalışırken, glutamatı düşürmeyi hedeflenmektedir. Donepezil, Rivastigmin, Galantamin gibi kolinesteraz inhibitörleri ile Memantin grubu ilaçlar bu amaçla en sık kullanılan ilaç türleridir. Nöronlar arasında mesajları ileten kimyasallar olan sinir taşıyıcılarını yönetme prensibine göre çalışan bu ilaçlar çoğu hastada etkin olup, semptomları azaltabilmektedir. Bilişsel belirtiler için kullanılan kolinesteraz inhibitörleri, öğrenme, hafıza ve dikkat için önem taşıyan asetilkolin denilen beyindeki kimyasal ileticiyi artırmaya yöneliktir.

Hangi ilacın kimde daha iyi işe yarayacağını söylemek güçtür. Bu ilaçlar direkt olarak hastalığa yönelik tedavi aracı olmayıp semptomatik tedavinin bir parçası olarak değerlendirilebilir. İlaç tedavisi başlandıktan sonra yan etkiler takip edilir. Düzelme başlamış ise mevcut ilaca devam edilir, gereğinde doz arttırılır ya da ilaç değiştirilir. Hastalığa eşlik edebilecek olan halüsinasyonlar, ajitasyon ve uyku problemleri gibi davranışsal ve psikiyatrik semptomların tedavisi de mümkündür.

Demans (Bunama) Hastalığında Ek Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Demans (Bunama) hastalığında bilinen kesin bir tedavi yöntemi olmamakla birlikte, bazı uygulamalar ile hastalığın, hastada oluşturduğu semptomların azaltılması veya ortadan kaldırılması ve hastalığın ilerleyişinin yavaşlatılması, dolayısıyla da hastanın ve hasta yakınlarının yaşam kalitesinin artırılması mümkündür. Ek tedaviler arasında davranış terapisi, fizyoterapi, ergoterapi, bellek çalışmaları, realiteye yönelim çalışmaları (kişi, yer ve zaman yönelimine), biyografi ve hatırlama müzik, duyu, aromaterapi ve evcil hayvan terapisi de yer almaktadır.

Hastalık takibinde, davranışşal uygulamalarla Demans (Bunama) hastasının anlama ve kavrama yeteneği ile davranışsal (giyinme, yemek, diş, banyo, hijyen, yakınlarını tanıma) bulgularında oluşan sorunların azalmasına yardımcı olunabilir.

Demans (Bunama) hastalarının ev ortamında gerekli düzenlemeler yapılmalı ve özellikle de yalnız yaşamak zorunda olan hastalar için evde unutkanlığı önleyici ve hatırlamayı kolaylaştırıcı önlemler alınmalıdır. Bunlar ev ortamında dolaşmayı rahatlatacak değişimler, evin belirli yerlerine asılacak notlar veya dikkat çekici işaretler, etrafa hatıraları tetikleyici nesneler ve notlar bırakmak olabilir. Bilişsel stimülasyon terapileri gibi bireysel veya toplu olarak uygulanabilen psikiyatrik terapi yöntemleri; hafızanın güçlendirilmesine, problem çözme ve dil becerilerinin korunabilmesine katkıda bulunabilir.

Hastalığın seyrini değiştirecek ve hastanın yaşam kalitesini artıracak yeni tedaviler üzerinde çalışmalar yapılmaya devam etmektedir. Bu çalışmalarda özellikle beyin sinir hücrelerinin işlevini bozan beta-amiloid ve tau proteinlerinin oluşumuna, hücrelere çökmesini engelleyici ve oluştuklarında da yıkılıp atılmasını hızlandıracak ilaçların bulunmasına yönelik araştırmalar sürdürülmektedir. İleri aşamada hastalığa karşı aşı tedavisi geliştirilmesi hedeflenmektedir.

Demans (Bunama) hastalarında Akdeniz beslenme modelinin uygulanması hastalığın seyrine olumlu katkıda bulunur. Akdeniz modeli beslenme tarzında, yüksek düzeyde posalı ve bitkisel besinler (sebze, meyve, kuru baklagiller, tam tahıllar) ile balık ve zeytinyağı, düşük düzeyde ise; kırmızı et, tavuk, az yağlı süt ve süt ürünleri yer almaktadır. Aksine, rafine ve şekerli besinlerin tüketilmesi hastalığın ilerlemesini kolaylaştırmaktadır.

Demans (Bunama) Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Demans kişinin bilişsel becerilerinde ciddi bir azalmaya neden olabileceği için tedavi edilmezse ciddi sonuçlar doğurabilir. Tedavi edilmeyen demans hastalarında:

• Beslenme Bozukluğu: Demans hastalarında yeme içmede azalma ve hatta durma görülebilir. Buna ek olarak ileri dönem hastalar, çiğneme ve yutma becerilerini kaybedebilir.
• Zatürre (Pnömoni): Yutmada güçlük çeken demans hastalarında, besin parçaları solunum yoluna kaçabilir. Bu durum da hastanın akciğerinde enfeksiyon gelişmesine yani zatürreye neden olur.
• Kişisel Bakımı Yapamama: Demans ilerledikçe hastanın; duş alma, giyinme, tuvalete gitme, ilaçlarını alma gibi becerilerinde azalma görülür. Demansa hastaları ileri evrede, bağımsız yaşamını devam ettiremez ve bir başkasına ihtiyaç duyar.
• Kişisel Güvenlik Sorunları: Hastadaki demans belirtileri ilerlediğinde ocağı açık bırakma, evin yolunu bulamama, araç kullanamama gibi durumlarla karşılaşılabilir. Bu gibi durumlar hastanın kişisel güvenliğini tehdit eder ve demans hastalarında bu durumlara karşı önlem alınması gerekir.
• Hayatın Son Bulması: İleri dönem demans hastalarında, sıklıkla enfeksiyona bağlı olarak koma ve ölüm gibi sonuçlar görülebilir.

Demans (Bunama) ile Başa Çıkmak için Ne Yapılabilir?

Demans hastalığının tedavisinde medikal tedavinin yanı sıra bazı yaşam tavsiyeleri de hastaya yarar sağlayabilir. Demans ilerleyici özellikte olabilir ve ilerlemenin yavaşlatılmasında bazı uygulamalar yardımcı olabilir.

Demans hastalarının düzenli egzersiz yapması; denge, kalp damar sağlığı ve kas gücü üzerinde olumlu etki yapar. Hastalarda demansın ilerlemesini yavaşlatabilir.

Hastaların günlük yaşama aktif olarak katılması, insanlarla iletişim halinde olması da çeşitli becerilerin korunmasını sağlayabilir.

Hastaların takvim hazırlaması, gün içerisindeki olayları atlanmamasını sağlar. Örneğin ilaç saati takvime eklenebilir ve bu sayede hasta ilacını almayı unutmaz.

Demans (Bunama) Olan Yakınıma Nasıl Yardımcı Olabilirim?

Demans tanısı almak bir hasta açısından yıkıcı olabilir. Bu nedenle hastanın yakın çevresi hastaya tanı ve tedavi sürecinde destek olmalıdır. Yakınları; hastada görülen olumlu ya da olumsuz değişimleri dikkatle incelemeli, gerekirse not almalıdır. Hastanın günlük yaşam içerisinde rol almasına katkıda bulunmak da oldukça önemlidir.

Özellikle ileri evre demansı olan hastalarda güvenlik önlemi almak gerekebilir. Güvenlik açısından hastanın evden tek başına çıkmasının engellenmesi, araç kullanımına izin verilmemesi faydalı olur. Hasta; yemek pişirme, ütü yapma gibi hareketleri sırasında yakından takip edilmelidir.

Özel Moodist Hastanesi, demans (bunama) tedavisi için multidisipliner bir yaklaşım benimser. Hastanın hem medikal tedavisi yapılır hem de hastaya bazı yaşam tavsiyeleri verilir. Böylece hastanın yaşam kalitesinde daha büyük bir artış gerçekleşir ve tedavinin başarı oranı yükselir. Uzman ve yenilikçi kadrosuyla Özel Moodist Hastanesi, demans tanı ve tedavisi için gönül rahatlığıyla tercih edilebilecek bir merkezdir.

Demans (Bunama) için ayrıntılı bilgi sahibi olmak ya da hastanemizden randevu almak için 0216 912 1700 numaralı telefonu arayabilir ya da hastanemize uğrayabilirsiniz.

Bu sayfadaki bilgiler Özel Moodist Hastanesi Medikal Ekibi tarafından hazırlanmıştır.