Kişilik Bozuklukları

Kişilik Bozukluğu Nedir?

Son yıllarda sosyokültürel ve aile ilişkilerindeki değişikliklere bağlı olarak kişilik bozukluklarına rastlanma sıklığının arttığını görmekteyiz. Ayrıca kişilik bozuklukları aile içi ilişkilerde, sosyal ve mesleki uyumda önemli sorunları da beraberinde getirmektedir. Bu durum dikkatlerin kişilik bozukluklarına yönelmesine neden olmuştur. Bununla birlikte kişilik bozukluklarında daha önce pek bir şey yapılamayacağı inancı yaygınken, giderek tedavi edilebilir bir durum olduğu görülmeye başlanmıştır.

Kişilik bozuklukları; bireyin içinde bulunduğu kültürün beklentilerinden önemli ölçüde sapmalar gösteren, süreklilik arz eden bir iç yaşantılar ve davranışlar örüntüsüdür. Bu sapmalar özellikle düşünce farklılıklarında (kişinin kendisini, başkalarını ve olayları yorumlama biçiminde), duygulanım farklılıklarında (duygusal tepkilerin görülme aralığı, yoğunluğu, değişkenliği ve uygunluğu), insanlar arası ilişkilerde yaşanan sorunlarda ve dürtü kontrolünde yaşanan zorluklarda kendisini göstermektedir.

Kişilik bozukluğu pek çok alanda işlevsellikte azalma yaratır. Kimi zaman ilişkileri sık değiştirir, kimi zaman da sorunlu, şiddet, taciz içeren ilişkileri uzun süre devam ettirir.

Yapılan araştırmalara bakıldığında kişilik bozukluklarının yaygınlığı %10-30 arasında olduğu bildirilmektedir. Kişilik bozuklukları yatarak tedavi gören psikiyatri hastalarının %15 kadarında, ayaktan tedavi olan hastaların %30-50’sinde saptanmaktadır.

Kişilik bozukluğu olan bireylerin genel topluma oranla suça karışma, alkol-madde kullanımı ve intihar oranlarının daha fazla olduğu belirtilmektedir. Ayrıca kişilik bozukluğunun duygu durum bozuklukları, anksiyete bozuklukları, yeme bozuklukları ile birlikte görülmesi sıktır.

Kişilik Bozukluğu Türleri Nelerdir?

A KÜMESİ	B KÜMESİ	C KÜMESİ
Paraoid Kişilik Bozukluğu	Antisosyal KB	Çekingen KB
Şizoid Kişilik Bozukluğu	Sınırda (Borderline) KB	Bağımlı KB
Şizotipal Kişilik Bozukluğu	Histrionik KB	Obsesis Kompulsif KB
	Narsistik KB

 

• A Kümesi (Eksantrik) Kişilik Bozuklukları
  A kümesi kişilik bozukluklarının ortak özellikleri; acayip, tuhaf, içe kapanık, yalnız kalmaya eğilimli ve şüpheci olmalarıdır.

Paranoid Kişilik Bozukluğu
Paranoid kişilik bozukluğunun temel özelliği, başkalarının davranışlarını kötü niyetli olarak yorumlayıp, sürekli bir güvensizlik ve kuşkuculuk içinde olmalarıdır. Bu kişilik bozukluğunun yaygınlık oranı, genel toplumda %0,5-2,5, yataklı psikiyatri kurumlarında % 10-30 ve ayaktan psikiyatrik tedavi kurumlarında %2-10 arasında olduğu bildirilmiştir.Paranoid kişilik bozukluğunun temel özellikleri:

• Yeterli bir temele dayanmaksızın, başkalarının kendilerini sömürdüğünden, aldattığından ya da zarar verdiğinden kuşkulanırlar.
• Arkadaşlarının ya da çalışma arkadaşlarının kendilerine olan bağlılığı ve güvenirliliği üzerine yersiz kuşkularla uğraşırlar.
• Söylediklerinin kendisine karşı kullanılacağından korktukları için başkalarına açılmak istemezler.
• Kendilerine karşı söylenen söz ve yapılan davranışların gizli anlamları olduğunu düşünürler.
• Haksız yere eş veya sevgililerinin sadakatinden kuşkulanır ve sürekli onların kendilerini aldattığından, başkalarıyla ilgilendiklerinden şüphelenirler.
• Ortada bir neden yokken, başkalarının kimi davranışlarını, kişiliğine ya da saygınlığına bir saldırı olarak algılar ve bunlara birden öfkeyle karşılık verir ya da karşı saldırıya geçerler.

Şizoid Kişilik Bozukluğu
Bu kişilerin temel özellikleri; ailesi dahil yakın ilişkilere girmekten kaçınma, toplumsal ilişkilerinin zayıf olması ve başkalarının yanında duygularını ifade etmekten kaçınmalarıdır. Genellikle genç yetişkinlik döneminde başlamaktadır.Şizoid kişilik bozukluğunun temel özellikleri:

• Ailenin bir üyesi olmak da dahil, ne yakın ilişkilere girmek ister, ne de yakın ilişkilerden hoşlanırlar.
• Neredeyse her zaman tek başına etkinlikte bulunmayı tercih ederler.
• Başka etkinliklerde bulunsalar bile çok az etkinlikten zevk alır, başkalarının övgü ya da ilişkilerine karşı ilgisiz görünürler.
• Duygusal soğukluk, kopukluk ya da tekdüze bir duygulanım içinde görülürler.

Şizoid kişilik bozukluğunun görülme sıklığı ile ilgili araştırmalar yetersizdir. Çünkü araştırmalara katılmak istemeyecekleri gibi klinik başvuruları da çok azdır. Ayrıca şizoid kişilik bozukluğu ilaçla tedavi yaklaşımlarına en çok direnen kişilik yapılarından biridir. Ancak ilgi duydukları etkinliklere yöneltildiklerinde zamanla sosyal ilişki kurabilirler.

Şizotipal Kişilik Bozukluğu
Temel özelliği, değişik koşullarda ortaya çıkan bilişsel ya da algısal çarpıklıklar, sosyal ya da mesleki alanlarda yetersizlikler ile alışılmışın dışında davranışlar görülmesidir. Genellikle genç erişkin döneminde başlar. Genel popülasyonda görülme sıklığı %3’tür.Şizotipal kişilik bozukluğunun temel özellikleri:

• Toplumsal ve kişilerarası yetersizlik mevcuttur.
• Düşünce ve davranışlarında garip olağandışı özellikler, büyüsel, tuhaf, telepatik inançları olan anlaşılmaz kişilerdir.
• İlişkileri kısıtlıdır. Stres altında geçici psikoz belirtisi gösterirler.
• Bedensel illüzyonları içeren olağandışı algısal yaşantılar içinde olabilir. Örneğin, elinin olduğundan ağır olduğunu hissedebilir.
• Birinci derece akraba dışında pek yakın arkadaşları ya da sırdaşları bulunmamaktadır. Çok yakın toplumsal ilişki kurmak istemezler. Herkesle çok yakın veya uzak olabilmektedir.

 

• B Kümesi (Dramatik) Kişilik Bozuklukları
  B kümesi kişilik bozukluklarının ortak özellikleri; dürtüselliğe eğilimli, bazen şiddet davranışı ile kendisinin ve başkalarının güvenliğini tehlikeye atan, düzensiz, tutarsız ve yüzeysel sosyal ilişkiler kuran, kişisel menfaatleri ön plana alan kişilik bozukluklarından oluşmuşlardır.

Antisosyal Kişilik Bozukluğu
Temel özelliği, 15 yaşından beri devam eden bir biçimde, başkalarının haklarını saymama ve başkalarının haklarına tecavüz etme davranışları göstermeleridir. Genel popülasyonda erkeklerde %3, kadınlarda %1 oranında görülür. Antisosyal kişilik bozukluğunun temel özellikleri:

• Tutuklanmaları için zemin hazırlayan eylemlerde tekrar tekrar bulunur, yasalara ve toplumsal davranış biçimlerine ayak uyduramaz ve saygı göstermezler.
• Sürekli yalan söyleme, takma isimler kullanma ya da kişisel çıkarı, zevki için başkalarını aldatma gibi tutumlar gösterirler.
• Dürtüsel olurlar ve gelecek için tasarılar yapmazlar.
• Yineleyen kavga, dövüşler ya da saldırılarla belirli olmak üzere, sinirlilik ve saldırganlık gösterirler.
• Kendisinin ya da başkalarının güvenliği konusunda umursamazlık gösterirler.
• Bir işi sürekli götürememe ya da mali yükümlülüklerini tekrar tekrar yerine getirmeme ile belirli olmak üzere, sürekli bir sorumsuzluk gösterirler.
• Başkasına zarar vermiş, kötü davranmış ya da başkasından bir şey çalmış olmasına karşın, ilgisiz olma ya da yaptıklarına kendince mantıklı açıklamalar getirme ile belirli olmak üzere, vicdan azabı çekmezler.

Borderline kişilik bozukluğu
Temel özellikleri, insanlar arası ilişkilerde, kimlik duygusunda ve duygulanımda tutarsızlıklarla birlikte dürtülerini kontrol etmekte zorluk çekmeleridir. Toplumda görülme sıklığı %2-3 iken psikiyatri kliniklerindeki kişilik bozukluğu vakalarının %30-60’ını oluştururlar. Kadınlarda, erkeklerden 3 kat daha fazla görülür. Borderline kişilik bozukluğunun temel özellikleri:

• Gerçek ya da hayali bir terk edilmekten kaçınmak için abartılı çabalar gösterirler.
• Gözünde aşırı büyütme ve yerin dibine sokma uçları arasında gidip gelen tutarsız kişiler arası ilişkilere sahiptirler.
• Sürekli bir biçimde tutarsız benlik algısı ya da kendilik duyumu vardır.
• Kendine zarar verme olasılığı yüksek, en az iki alanda (örn. para harcama, cinsellik, madde kötüye kullanımı, pervasızca araba kullanmak, tıkınırcasına yemek yemek) dürtüsellik gösterirler.
• Yineleyen intiharla ilgili davranışlar, girişimler, göz korkutmalar ya da kendine zarar verme davranışı gösterirler.
• Duygudurumda belirgin bir tepkiselliğin olmasına bağlı, duygulanımda kararsızlık (afektif instabilite) vardır.
• Kendilerini sürekli olarak boşlukta hissederler.
• Uygunsuz, yoğun öfke duyarlar ya da öfkelerini kontrol altında tutamazlar.
• Stresle ilişkili, gelip geçici paranoid düşünce belirtileri gösterebilirler.

Histriyonik kişilik bozukluğu
Histriyonik kişilik bozukluğunun temel özelliği, bu kişilerin hemen her alanda aşırı bir dugusallık, ilgilenilme arayışı ve dikkati çekme isteği içinde olmalarıdır. Genel popülasyonda görülme sıklığı %2-3, psikiyatri kliniklerinde ise: %10-15’tir.Histriyonik kişilik bozukluğunun temel özellikleri:

• İlgi odağı olmadıkları durumlarda rahatsız olurlar.
• Başkalarıyla olan etkileşimleri çoğu zaman uygunsuz biçimde cinsel yönden ayartıcı ya da baştan çıkarıcı davranışlarla belirlidir.
• Hızlı değişen ve yüzeysel kalan duygular sergilerler. Duyguları çok kolay değişir. Gülerken ağlayabilir ya da ağlarken gülmeye başlayabilirler.
• İlgiyi üzerine çekmek için sürekli olarak fiziksel görünümlerini kullanırlar.
• Aşırı düzeyde, başkalarını etkilemeye yönelik ve ayrıntıdan yoksun bir konuşma biçimleri vardır.
• Gösteriş yapar, yapmacık davranır ve duygularını aşırı bir abartma ile gösterirler.
• Telkine yatkındırlar, başkalarından ya da olaylardan kolay etkilenirler.
• İlişkilerinin olduğundan daha yakın olması gerektiğini düşünürler.

Narsisistik Kişilik Bozukluğu
Temel özelliği, davranış veya fantezide büyüklenmecilik, kendisine beğenilme ve önemsenme isteği ve başkalarının duygularını anlamaktaki yetersizliktir. Genel popülasyonda görülme sıklığı %2-6’dır.Narsisistik kişilik bozukluğunun temel özellikleri:

• Kendilerinin çok önemli olduğu duygusunu taşırlar (örneğin; başarılarını ve yeteneklerini abartır, yeterli bir başarı göstermeksizin üstün biri olarak bilinmeyi beklerler).
• Sınırsız başarı, güç, zeka, güzellik ya da kusursuz sevgi düşlemleri üzerine kafa yorarlar.
• Özel ve eşi bulunmaz biri olduklarına ve ancak başka özel ya da toplumsal durumu üstün kişilerin (ya da kurumların) kendisini anlayabileceğine ya da ancak onlarla arkadaşlık etmesi gerektiğine inanırlar.
• Çok beğenilmek isterler.
• Hak kazandığı duygusu vardır: Kendisinin, özellikle kayrılacak olduğu bir tedavi biçiminin uygulanacağı beklentileri ya da bu beklentilere göre uyum gösterme.
• Kişiler arası ilişkileri kendi çıkarları için kullanır; kendi amaçlarına ulaşmak için başkalarının zayıf yanlarını kullanırlar. Çoğu zaman başkalarını kıskanır ve başkalarının da kendisini kıskandığına inanırlar.
• Küstah, kendini beğenmiş davranış ve tutumlar sergiler.

 

• C Kümesi (Endişeli) Kişilik Bozuklukları
  C kümesi kişilik bozukluklarının ortak özellikleri; kaygılı ve korkulu olmaları ve bu kişilerin ailelerinde kaygı bozukluklarının var olma oranları diğer kişilik bozukluklarına göre oldukça yüksek olmasıdır.

Çekingen Kişilik Bozukluğu
Temel özellikleri, yetersizlik duyguları ve olumsuz değerlendirilmeye aşırı duyarlılık, aşırı utangaç olmaları ile sosyal ketlenmedir. Genel popülasyonda %0,5-1 arasında, psikiyatri kliniklerinde %10 oranında görülür.Çekingen kişilik bozukluğunun temel özellikleri:

• Eleştirilecek, beğenilmeyecek ya da dışlanacak olma korkusuyla çok fazla kişiler arası ilişki gerektiren etkinliklerden kaçınırlar.
• Sevildiklerinden emin olmadıkça insanlarla ilişkiye girmek istemezler.
• Mahcup olacakları ya da alay konusu olacakları korkusuyla yakın ilişkilerde tutukluk gösterirler.
• Toplumsal durumlarda eleştirilecekleri ya da dışlanacakları üzerine kafa yorarlar.
• Yetersizlik duyguları yüzünden, yeni kişilerle aynı ortamda bulundukları durumlarda ketlenirler.
• Kendilerini toplumsal yönden beceriksiz ya da başkalarından aşağı görürler.
• Mahcup olabileceklerinden ötürü kişisel girişimlerde bulunmak ya da yeni etkinliklere katılmak istemezler. Nasılsa sonunda mahcup duruma düşecekleri endişeleri yüzünden, insanlarla tanışmak, toplumsal etkinliklere katılmak ve insanlarla birlikte olmak için bir çaba harcamazlar.

Bağımlı Kişilik Bozukluğu
Temel özelliği; ayrılma, terkedilme korkusuyla aşırı bir şekilde ilgilenilme gereksiniminin olmasıdır. Ruh sağlığı kliniklerinde en sık karşılaşılan kişilik bozukluğudur. Ancak çoğunlukla, bağımlı kişilik bozukluğu nedeniyle değil, başka bazı rahatsızlıklar için başvurabilmektedirler. Başkalarından bol miktarda öğüt ve destek almazlarsa gündelik kararlarını vermekte güçlük çekebilirler.Bağımlı kişilik bozukluğunun temel özellikleri:

• Yaşamlarının çoğu alanında sorumluluk almak için başkalarına gereksinim duyarlar.
• Desteğini yitireceği ya da kabul görmeyeceği korkusuyla, başkalarıyla aynı görüşü paylaşmadığını söylemekte zorluk çekerler.
• Doğru yapıp yapmadıklarına ya da yeteneklerine ilişkin korkularından ötürü, tasarıları başlatma ya da kendi başlarına iş yapma zorlukları vardır.
• Başkalarının bakım ve desteğini sağlamak için, hoş olmayan şeyleri yapmayı isteyecek kadar aşırıya giderler.
• Kendilerine bakamayacaklarına ilişkin aşırı korkuları nedeniyle, tek başına kaldıklarında kendilerini rahatsız ya da çaresiz hissederler. Aile üyelerini, anne, babalarını kaybettiğinde tek başına kalamayacağı ve hayatla başa çıkamayacağı konusunda sık sık korkulara kapılırlar.
• Yakın ilişkileri sonlandığında, bakım ve destek kaynağı olarak derhal başka bir ilişki arayışı içine girerler.

Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu
Temel özelliği; düzenlilik, mükemmeliyetçilik, zihinsel ve kişiler arası ilişkilerde kontrollü olmak üzerine aşırı kafa yormaktır. Bu uğraşları dolayısıyla, esnek ve açık olamadıkları için verimlilikleri önemli ölçüde azalır. Genel popülasyonda %1, psikiyatri kliniklerinde %3-10 oranında rastlanır.Obsesif-Kompulsif kişilik bozukluğunun temel özellikleri:

• Yapılan etkinliğin asıl amacını unutturacak derecede ayrıntılar, kurallar, listeler yapar, sıralama, organize etme ya da program yapma ile uğraşıp dururlar.
• İşin bitirilmesini zorlaştıran bir mükemmeliyetçilik gösterirler (örneğin; kendisine özgü aşırı katı ölçütler karşılanmadığı için bir tasarıyı tamamlayamazlar).
• Boş zamanlarını değerlendirme etkinliklerinden ve arkadaşlıklarından yoksun kalacak derecede kendilerini işe ya da üretkenliğe adarlar (bu durum ekonomik gereksinimleri ile açıklanamaz).
• Özel bir değeri olmasa bile eskimiş ya da değersiz şeyleri elden çıkaramazlar.
• Başkaları, tam olarak kendisinin yaptığı gibi yapmayı kabul etmedikçe, görev dağılımı yapmak ya da başkalarıyla birlikte çalışmak istemezler.
• Para harcama konusunda hem kendilerine hem de başkalarına karşı cimri davranırlar; para, gelecekte ortaya çıkabilecek felaketler için biriktirilmesi gereken bir şey olarak görülür.

Kişilik Bozuklukları Neden Olur?

Genetik faktörler ve çevresel faktörlerin etkileşimi ile ortaya çıkan bozukluklar olup, çocuklukta şekillenir. 20’li yaşların başlarında yerleşir. Bazıları organik nedenli (prenatal travma, kafa travması, ensefalit) olabilir. Gelişimsel öyküleri sıklıkla bireysel zorluklar, travmalar ve aile sorunlarını gösterirler. Bazıları daha genetik özelliktedir.

Kişilik Bozuklukları Belirtileri Nelerdir?

• Eksantrik (A Kümesi) Kişilik Bozukluklarında:
  • Acayip, tuhaf
  • İçe kapanık
  • Yalnız kalmaya eğilimli
  • Şüpheci görünümde

Paranoid Kişilik Bozukluğu

• Yaygın bir kuşkuculuk ve başka insanlara karşı aşırı güvensizlik
• Alınganlık
• Aslı yokken çevresinde olup bitenlerin kendisi ile ilgili olduğu düşüncesine kapılma
• Güvensizliği yüzünden diğer insanlara karşı suçlayıcı ve saldırgan davranma
• Kıskançlık
• Aşırı gururlu ve kinci olma
• Eleştiriye tahammülsüzlük
• Kendilerini her zaman üstün ve haklı görmek
• İnsanlar arasındaki hiyerarşik yapıya dikkat etmek ve ilişikleri kişilerin konumlarına göre gerçekleştirmek
• Başka insanlara sevgi, şefkat gibi duyguları gösterememe

Şizoid Kişilik Bozukluğu

• Ailesi de dahil yakın ilişkilere girmeme,
• Toplumdan uzaklaşma ve toplumsal ortamlarda daha belirgin hale gelen bir duygusal kısıtlılık
• İnsanlarla ilişkiye girmekten kaçınma ve
• Yalnızlığı sevme ve sosyal ilişkilerden hoşlanmama
• Yalnız yapılan etkinliklerden hoşlanma.
• İnsanlara karşı soğuk ve uzak olma
• Başkalarından gelen övgü ve eleştirilere kayıtsız olma
• Duygusal tepkileri ya hiç göstermezler ya da bu tür tepkiler çok silik olarak kalmıştır

Şizotipal Kişilik Bozukluğu

• Bilişsel ve algısal çarpıklıklar
• Sosyal ve kişiler arası ilişkilerde yetersizlikler
• Konuşma ve davranışlardaki gariplikler
• Garip düşünceler ve batıl inançların hastaya özgüdür ve herhangi bir kültürün özelliklerine uygun değildir
• Kuşkuculuk, güvensizlik ve alınganlık
• Alışılmadık algısal yaşantılar
• Sosyal ilişkilerde güçlük çekerler

 

• Dramatik (B Kümesi) Kişilik Bozukluğu
  • Duygusal değişkenlikler gösteren
  • Dramatik, düzensizlik, kararsızlık, dürtüsellik
  • Empati yeteneğinden yoksunluk
  • Tutarsızlık

   

Antisosyal Kişilik Bozukluğu

• Her türlü suçu işleyebilme
• Davranışlarının sonuçlarına aldırmama
• Verilen cezalardan ders almama
• Diğerlerine karşı sorumluluk, sadakat ve dürüstlük duygusu yoktur
• Sözlerini tutmazlar, yalan söylerler ve insanları kolayca aldatırlar
• Sorumluluklarını yerine getirmezler
• Saldırganlık ve kolay öfkelenme
• Pişmanlık ve suçluluk duymazlar

Sınırda Kişilik Bozukluğu

• Terk edilme korkusu içinde yaşama
• Gergin ve tutarsız kişiler arası ilişkiler
• Tutarsız benlik algısı ya da kendilik duyumu
• Sonuçlarını düşünmeden davranışlarda bulunma
• Tekrarlayan, intiharla ilgili davranışlar ya da kendine zarar verme girişimleri
• Duygularında yoğun kararsızlık yaşamaları
• Sürekli var olan boşluk duyguları
• Uygunsuz, yoğun öfke durumları

Histriyonik Kişilik Bozukluğu

• Başkalarının ilgi ve dikkatinin hep kendi üzerinde olmasını isterler
• Sürekli yaptıklarının onaylanması, kendisinin övülmesi, güzel bulunulması ve beğenilmesini isterler
• Jest, mimik ve konuşmaları canlı, dramatik ve abartılı
• Güzelliğine ve dış görünümüne aşırı önem gösterirler
• İnsanlarla çok kolay yakınlaşırlar
• İlgi için fiziki görünümlerini kullanırlar
• Çok güçlü ve yüzeysel duygusal tepkiler gösterirler
• Monoton ve rutin yaşamdan çabuk sıkılırlar
• Sosyal uyarılma, yenilik ve heyecan ararlar
• Sabırsızdırlar
• Bencildir, insanlarla olgun ilişkiler kuramazlar

Narsisistik Kişilik Bozukluğu

• Yaygın bir üstünlük duygusu
• Empati yapamama
• Kendisinin çok üstün ve çok önemli olduğu duygusu
• Beğenilme gereksinimi
• Küstah ve kendini beğenmiştir
• Kuralların kendisinin için olmadığını düşünme
• Başka insanların başarılarını kıskanma
• Kişilerarası ilişkileri kendi çıkarı için kullanma
• Amaçlarına ulaşmak için başkalarının zayıf taraflarını kullanma
• Eleştirilmeye çok duyarlı olma
• Ancak özel insanlar tarafından anlaşılabileceklerine inanma

 

• Endişeli (C Kümesi) Kişilik Bozuklukları
  • Yaygın kaygı ve korku hali
  • Ailelerinde kaygı bozuklukları

Çekingen Kişilik Bozukluğu

• Yaygın yetersizlik duyguları
• Sosyal ketlenme
• Eleştirilmeye aşırı duyarlılık
• Aşırı utangaç ve çekingen insanlar
• Başkalarının kendisini beğenmeyeceğini ya da istemeyeceğini düşünme
• İnsanlar içinde iken huzursuz ve sıkılgan olma
• İnsanlarla yakın ilişki gerektiren sosyal ya da mesleki etkinliklerden kaçınma
• Toplum içinde pek konuşmaz
• Kendilerine güveni azdır
• Kendisini çirkin, hiçbir çekiciliği olmayan ya da beceriksiz bir olarak görme

Bağımlı Kişilik Bozukluğu

• Aşırı bir korunma ve bakılma gereksinimi
• Başka insanlara yapışma ve boyun eğme davranışı
• Kendi başlarına karar verememe
• İnisiyatif alamama
• Başka insanlara bağımlı
• İlişiklerinde boyun eğici
• Baskın özellikleri olan insanlara ihtiyaç duyma
• Güvensiz
• Sorumluluk gerektiren işlerden kaçınma
• Yalnız iken kendini aciz hissetme
• Başkalarının fikrine karşı çıkamama

Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu

• Aşırı bir mükemmeliyetçilik
• Düzenlilik
• Kendini ve başkalarını denetleme isteği
• Her şeyi en iyi ve kusursuz bir şekilde yapmak isteme
• Yapılan bir işi kolay beğenmeme ve tekrar tekrar kontrol etme
• Ayrıntılar üzerinde çok fazla durma
• Verilen işleri ayrıntılara çok önem verme yüzünden zamanında işi yetiştirememe
• Düzene ve sıraya çok önem verme
• Her işi kendi yapmaya kalkma
• Zamanın büyük bir bölümünü işi başında geçirme
• Ailelerine, dinlenmeye ve eğlenmeye zaman ayırmama
• Kuralcılık
• Ahlak kurallarına aşırı bağlı olma
• Kolay karar verememe ve sık karar değiştirme
• İnsanlarla ilişkilerinde katı, inatçı olma
• Cimrilik
• Eşyalarını atamama

Kişilik Bozukluğu Tanısı Nasıl Konulur?

Her kişilik bozukluğu için belirlenmiş tanı kriterleri vardır. Ancak kişilik bozukluklarından şüphelenilen durumlarda bunların hem ruh sağlığı profesyonellerince hem de bu alanda doğrulukları çeşitli çalışmalarla ortaya konmuş klinik ölçeklerden yararlanılması esastır.

Öncelikle bir psikiyatrist tarafından ayrıntılı ruhsal muayene ve gerekli durumlarda bu muayenenin tekrarlanması, kişilik bozukluğunda tanı koymanın vazgeçilemez en önemli unsurudur. Ardından psikiyatristin uygun gördüğü klinik tanısal araçlardan yararlanılarak tanı ve tedavi konusunda yeni bir aşamaya geçilmesi gerekir. Sağlıklı ve açık bir tanı tedavinin güvenilirliğini de etkileyeceği için bu adımların çok titizlikle ele alınması gereklidir.

Özel Moodist Hastanesi, ruh ve beyin sağlığıyla ilintili hastalıklarda, bilim ve teknolojinin gerektirdiği koşulları sağlayan en gelişmiş tedavi imkanlarıyla ve uzman psikiyatrist, psikolog kadrosuyla, kişinin öznel psikolojik ihtiyaçlarına uygun bir tedavi planlaması yapar. Kişilik Bozuklukları tedavi edilebilir bir sağlık sorunudur. Tedaviye erken başlanması ve düzenli aralıklarla takibinin sağlanması tedaviden alınan verimi artırır.
Genel psikiyatrik uygulamalarda kişilik bozukluğu, tedavisi zor bir hastalık olarak görülmektedir. Sebeplerinin net olarak ortaya konamaması, tedavideki geleneksel yaklaşımlar ve psikiyatriye bakış açısı bu görüşün en büyük destekçileri olmuşlardır. Yeni tedavi ve terapi olanaklarının artması ile kişilik bozukluklarına sahip hastaların belirtilerini en aza indirmek ve geriletmek mümkün hale gelmiştir. Özellikle Moodist gibi belli bir gelenekten gelen ve her yeni terapi ve tedavi yöntemini bünyesine eklemeyi amaç edinmiş köklü psikiyatri kurumlarında kişilik bozukluklarına ayrı bir önem verilerek tedavi etmek için yoğun çaba sarf edilmektedir.

Özel Moodist Hastanesinde Kişilik Bozuklukları Nasıl Tedavi Edilir?

Psikiyatrik bozuklukların pek çoğunda yaşanılan problemlerin -yanlış teşhis, tanı ile uyumsuz tedaviler- çok daha fazlası kişilik bozukluklarının tanı ve tedavisinde karşımıza ne yazık ki çıkmaktadır.

Özellikle hastaların kişilik bozukluğu şeklinde damgalanıp yıllarca uygun tedaviden faydalanamadıkları yadsınamaz bir gerçektir.

Psikiyatrik tüm tedaviler gibi kişilik bozukluklarının tedavisi de alanında özgünleşmiş ve deneyim sahibi kişiler tarafından yapılmalıdır.

Kişilik bozukluklarında o ya da bu tedavi olmazsa olmaz değildir. Genellikle eklektik yaklaşımların kullanıldığı tedavi modeliteleri en fazla başarı kazanmış yöntemler içinde sıralanmaktadır.

Tabi bu yöntemler içinde psikoterapilerin yeri çok büyüktür. Ama gereken durumlarda farmakoterapiden yararlanmak da hastanın acı çekmesini önleyecek doğru karar olabilir.

Moodist hastanesinde aşağıdaki terapi yöntemlerini en iyi şekilde uygulayan deneyimli, alanına hakim profesyoneller vardır. Özellikle kişilik bozuklukları gibi psikiyatrist ve psikoloğun birlikte çalışması gereken ve işbirliğinin çok önemli olduğu durumlarda bu daha açık görülmektedir.

Moodist’te kullanılan tedavi yöntemleri ve destekleyici yaklaşımlar şunları kapsar:

• İlaç Tedavisi
• Psikoterapiler (BDT, EMDR, Psikodinamik, Mindfulness, Hipnoterapi, Psikodrama, Şema, Aile, Grup)
• Ergoterapi (Müzik, Resim, Ebru, Seramik, El Sanatları, Beden ve Hareket Terapisi, Spor, Mutfak Atölyesi)
• Psikoeğitim
• Somatik Tedaviler (EKT, TMS)
• Rehabilitasyon Programları
• Yataklı Tedavi

Kişilik Bozuklukları Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Kişilik bozuklukları bireyin günlük yaşamını, kişilerarası ilişkilerini, duygularını ve davranışlarını etkiler. Toplum içinde, iş veya okul yaşamında, ilişkilerde ve dürtü denetiminde yaşanan zorluklar tedavi edilmediği sürece belirgin zorluklara ve şiddetli sıkıntılara yol açabilir. Ancak bireyler kendilerinden memnun oldukları ve hayatlarının yolunda gittiğine inandıkları sürece tedaviye başvurmazlar. Kendilerini çevreye uydurmaya çalışmaz, çatışmaya girerek çevrenin kendilerine uyum sağlamasını beklerler. Yaşanan güç durumlardan anlam çıkarmak yerine aynı davranışları yinelemek ve sorumluluk almamak bireyin günlük yaşamındaki her alanda sürtüşmelere yol açabilir. Depresyon, anksiyete bozuklukları, alkol/madde kullanım bozukluğu gibi psikiyatrik rahatsızlıkların da kişilik bozukluğuna eşlik ettiği bilinmektedir. Zor duygularıyla baş etmekte güçlük çeken ve tedavi almayan bireylerde kendine veya başkalarına zarar verme davranışları ve intihar girişimleri de görülmektedir.

Kişilik Bozuklukları ile Başa Çıkmak İçin Ne Yapılabilir?

Bazı kişilik bozukluklarında bireylerin tedaviye başvurma oranları düşüktür. Sorunların kendi davranışlarından değil çevreden kaynaklı olduğunu düşünmeleri nedeniyle tedavi arayışına girmezler. Kişilik Bozukluklarına genellikle diğer psikiyatrik rahatsızlıklar eşlik etmektedir. Tedaviye çoğunlukla bu bozuklukla eş zamanlı ortaya çıkabilen depresyon, panik bozukluk, uyku, ilişki ve öfke problemleri nedeniyle başvurdukları görülür. Yaşam boyu devam eden sosyal uyum bozukluğuna yol açması nedeniyle tedavileri sürekli ve düzenli olmalıdır. Tedavi sürecinde hekim değerlendirmesinin ardından ilaç tedavisi düzenlenir ve psikoterapiye devam edilir. İlaç tedavisi ve psikoterapi süreçlerinde psikolog ile hekim işbirliği içinde çalışır. Tedavide esnek olmak, her bireye uygun yöntemler belirlemek ilişkiyi sürdürülebilmek için gereklidir.

Tedavideki temel hedefler davranışların dengelenmesi ve kriz hallerinin yatıştırılmasıdır. Krizlerin yatıştırılması, saldırgan davranışların ve intihar girişimlerinin önlenmesi için tedavide önemli bir aşamadır. Riskli durumlarda, uzun dönemli bir tedavi planının oluşturulabilmesi için hastaneye yatış gerekebilir. Sorunlu davranışların azaltılması aşamasında bireyin dürtü denetimini güçlendirerek kendine zarar verici dürtüsel davranışlarının azaltılması amaçlanır.

Psikoterapide bireyin sorunlarının farkına varması, kendi davranışlarının olayları nasıl etkilediğini görebilmesi, baş etme mekanizmalarının güçlenmesi için çalışılır. Bireyin düşünceleri, duyguları ve davranışları üzerinde farkındalık sağlaması, kişiler arası ilişkilerini de olumlu yönde değiştirir. Bu sebeple, psikoterapi, kişinin hastalık sürecini daha iyi yönetmesini sağlamaktadır.

Kişilik bozukluklarının tedavisinde sıklıkla kullanılan en etkili psikoterapi yöntemleri Bilişsel ve Davranışçı Terapi, Şema Terapi, Diyalektik Davranış Terapisi ve Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma Terapisi olduğu bilinmektedir.

Kişilik Bozukluğu olan Yakınıma Nasıl Yardımcı Olabilirim?

Kişilik bozukluğu tanısı alan yakınınızın, düşünceleri, duyguları ve davranışları, sizinle süreğen olarak iyi bir ilişki sürdürmesini zorlaştırabilir. Bazen ona ne söyleyeceğinizi veya nasıl yardım edeceğinizi bilmekte zorlanabilirsiniz.

 

• Yakınınızı desteklemek için sabırlı olmaya çalışın. Duygularıyla başa çıkmakta zorlanıyorsa, o anın hararetinde bir tartışmaya girmemeye çalışın. Konuşmak için iki tarafın da sakinleşmesini beklemek daha iyi olabilir.
• Şefkatle ve sakince konuşun. Birisi zor duygular yaşadığında, davranışları beklenmedik veya üzücü olabilir ve kendinizi huzursuz hissedebilirsiniz. Ne deneyimlediğini, düşüncelerini, duygularını ve davranışlarını neyin etkilediğini anlamaya çalışmak sakin kalmanıza yardımcı olabilir.
• Yargılamayın, aşırı hassas olduğunu söylemeden onu dinlemeye çalışın. Neden böyle hissettiğini anlamayabilirsiniz, ancak nasıl hissettiğini kabul etmek ve değer vermek çok şey ifade edebilir.
• Kişiliğinin diğer yönlerini hatırlatın. Kişilik bozukluğu tanısı, bir kişinin zeki, komik, kibar veya yaratıcı olmasını engellemez. Bunları hatırlatmak güven verici olabilir, yakınınız dikkatini kendisindeki bu özellikleri görmeye verebilir.
• Net sınırlar koymaya çalışın ve beklentilerinizi açıkça ifade edin. İlişkinizin sınırlarının nerede olduğunu ve birbirinizden ne beklediğinizi bilmek zor duyguları ve durumları yönetmenize yardımcı olabilir. Birbirinizle nasıl konuşmanız gerektiği, neye yardımcı olup olamayacağınızı açıklığa kavuşturmak yararlı olabilir.
• Önceden plan yapın. Yakınınızın kendine zarar vermesinden veya intihar düşünceleri olduğundan endişeleniyorsanız ona nasıl yardımcı olabileceğinizi sorun ve tetikleyicilerini öğrenin. Hangi durumların veya konuşmaların onu olumsuz düşünce ve duygulara götürdüğünü çözmeye çalışın.
• Kişilik bozukluğu hakkında daha fazla bilgi edinin ve damgalanmaya karşı hassas olun. Kişilik bozukluğu karmaşık bir tanıdır. Yakınınız kendi sorunlarıyla başa çıkmanın yanı sıra, başkalarının yanlış değerlendirmeleriyle de mücadele etmek zorunda kalabilir.
• Tedaviye başvurmalarına yardım edin. Tedavi ekibi ile işbirliği içinde olun. Kendinize iyi bakın, gerekiyorsa psikolojik destek alın. Kendi ruh sağlığınızın da önemli olduğunu hatırlamaya çalışın.

Bu sayfadaki bilgiler Özel Moodist Hastanesi Medikal Ekibi tarafından hazırlanmıştır.